Saga - 2015, Page 134

ir þar sem hún þykir henta, beita ekki slíkum aðferðum og kenning-
um. Þó að ég noti völuspá sem heimild um hugarfar kristinna höfð -
ingja eða klerka á síðmiðöldum þá er ég vitaskuld ekki mótfallinn
því þó að kollegar mínir, til dæmis Gísli Sigurðsson eða Mathias
Nordvig,20 noti kvæðið á allt annan hátt en ég geri. við erum ein-
faldlega ekki að rannsaka sömu hlutina þó að heimildirnar séu þær
sömu. Styrkur norrænna fræða liggur enda í breidd þeirra en ekki í
lengd einnar örþunnrar kenningar.
Gunnar gefur sér að það sé út í hött að nálgast Íslendingabók út
frá þessum forsendum því þá þurfi að tímasetja hana til 17. aldar. Sé
hann aftur á móti „sannfærður um að texti sé varðveittur óbreyttur,
að því leyti sem skiptir máli um merkingu, frá eldri tíma en elstu
handrit, þá tímaset ég hann til þessa eldri tíma.“21 Þetta gerir Svein -
björn raunar einnig í doktorsritgerð sinni: tímasetur Íslendingabók
samkvæmt hefðinni til öndverðrar 12. aldar.22 Ágreiningur Gunnars
og Sveinbjarnar liggur þá einna helst í greiningu textans fremur en
þeirri aðferð að miða við ritunartíma hans.
vissulega er Íslendingabók 17. aldar rit í varðveittri gerð, um það
verður tæpast deilt. Aftur á móti er svo títt vitnað til Íslendinga -
bókar og höfundar hennar að hafið er yfir allan skynsamlegan vafa
að hún hafi verið rituð á árabilinu 1120–1140 af Ara fróða Þorgils -
syni lögsögumanni. Sú bók var til og hún virðist hafa verið útbreidd
eða í það minnsta vel þekkt. Því miður endurspeglast sú útbreiðsla
ekki í varðveittum miðaldahandritum. elsta heillega gerð Íslend -
inga bókar er, sem áður segir, frá 17. öld. Aftur á móti er ýmislegt
sem bendir sterklega til þess að það handrit sé afrit af töluvert fornri
gerð Íslendingabókar.23 Með öllum varnöglum slegnum við notkun
Íslendingabókar sem heimildar um fyrri aldir þá er samt sem áður
vel hægt að nota hana. Það verður bara ekki gert án ábyrgðar þar
sem sumar niðurstöður kynnu að vera skekktar af unglegum áhrif-
um og viðhorfum höfundar hennar, og svonefndir nýbókfestumenn
sem eru samkvæmir sjálfum sér munu ætíð nálgast hana með það í
arngrímur vídalín132
20 Gísli Sigurðsson, Leiftur á horfinni öld: Hvað er merkilegt við íslenskar fornbók-
menntir? (Reykjavík: Mál og menning 2013); Mathias Nordvig, Of Fire and
Water: The Old Norse Mythical Worldview in an Eco-Mythological Per spective.
Doktorsritgerð frá Aarhus Universitet 2014.
21 Gunnar karlsson, Inngangur að miðöldum, bls. 101.
22 Sveinbjörn Rafnsson, Studier i Landnámabók, bls. 88–92.
23 Íslendingabók | Landnámabók. Útg. Jakob Benediktsson. Íslenzk fornrit 1 (Reykja -
vík: Hið íslenzka fornritafélag), bls. viii–xx og xlv–xlvii. Sjá einnig nmgr. 4.
Saga haust 2015 umbrot.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 26.11.2015 11:00 Page 132