Fréttablaðið - 09.04.2022, Blaðsíða 18

Sif
Sigmarsdóttir
n Mín skoðun
n Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jón Þórisson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@
frettabladid.is , Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is . Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is
VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is, HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Það athygl-
isverðasta
við söluna
– og það er
jafnframt
áfellis-
dómur yfir
íslensku
efnahags-
lífi – er að
erlendir
fagfjárfest-
ar höfðu
engan
áhuga á
að eignast
hlut í
Íslands-
banka til
langrar
framtíðar.
Og hér
erum við
stödd enn
á ný, með
snöru um
hálsinn.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
Sumarið 1973 héldu tveir síbrotamenn með
hríðskotabyssu að vopni fjórum starfsmönn-
um banka í Stokkhólmi í gíslingu. Umsátur
lögreglunnar um bankann stóð í sex daga.
Atburðarásin inni í bankanum tók
snemma óvænta vendingu. Gíslarnir fjórir
snerust á sveif með gíslatökumönnunum.
Þegar umsátrinu lauk með því að lögregla
dældi táragasi inn í bankann bægðu gíslarnir
lögregluþjónum sem frelsuðu þá frá sér en
föðmuðu kvalara sína og kysstu. Gíslarnir
heimsóttu mennina reglulega í fangelsi. Segir
sagan að einn gíslanna hafi trúlofast gísla-
tökumanni.
Fyrirbærið fékk nafnið Stokkhólmsheil-
kennið. „Fórnarlömbin verða eins og börn,“
sagði sálfræðingurinn Frank Ochberg, sér-
fræðingur á sviði gíslatöku. „Þau geta ekki
borðað, talað eða farið á klósettið án þess að
fá leyfi.“ Ochberg sagði lítil góðverk, eins og
þegar gísl er gefinn matur, vekja „frumstætt
þakklæti fyrir lífgjöfina“ og að gíslarnir væru
í algerri afneitun um að „þetta væri sama
fólkið og kom þeim í aðstæðurnar.“
Það er annars konar „bankarán“ sem á hug
okkar Íslendinga um þessar mundir. Nýverið
var seldur í lokuðu útboði með afslætti 22,5
prósenta hlutur ríkisins í Íslandsbanka. Í
tvær vikur ríkti leynd yfir nöfnum þeirra sem
hrepptu hnossið. En svo kvað við kunnug-
legan tón: „Faðir fjármálaráðherra á meðal
þeirra sem fengu að kaupa í Íslandsbanka.“
Hinir rómuðu „fagfjárfestar“ reyndust aftur-
gengnir útrásarvíkingar, kvótaaðall sem
notar arðinn af einni almenningseign til að
kaupa aðra, spákaupmenn, dæmdir hrunverj-
ar, starfsmenn bankans og söluráðgjafinn.
„Mjög fallega gert“
Ári eftir gíslatökuna í Stokkhólmi ræddi
blaða maður tímaritsins The New Yorker
við fórnarlömbin. Gíslarnir fullyrtu enn að
gíslatökumennirnir hefðu komið vel fram við
þá. Ein kvennanna, sem þjáðist af innilok-
unarkennd, hafði til að mynda fengið að taka
nokkur skref út úr herberginu þar sem hópn-
um var haldið föngnum. Hún varð að vísu
að bera snöru um hálsinn en hún sagði þetta
hafa verið „mjög fallega gert“. Þegar gíslatöku-
maður hugðist skjóta annan gísl í fótinn til að
sýna lögreglunni að sér væri alvara hugsaði
gíslinn: „En fallegt af honum að ætla bara að
skjóta mig í fótinn.“ Hinir gíslarnir hvöttu
hann til að fórna sér fyrir gíslatökumennina:
„Þetta er bara fóturinn, Svenni.“
Hinn 15. september árið 2017 sleit stjórn-
málaflokkurinn Björt framtíð samstarfi við
ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar. Var það
í kjölfar þess að upp komst að fyrrnefndur
faðir Bjarna, Benedikt Sveinsson, hefði veitt
dæmdum kynferðisafbrotamanni meðmæli
í umsókn um uppreist æru. Það olli að auki
útbreiddri hneykslun að þáverandi dóms-
málaráðherra Sigríður Andersen greindi
Bjarna frá meðmælum föður hans án þess að
gera öðrum ráðherrum ríkisstjórnarinnar
viðvart.
En í stað þess að verðlauna Bjarta framtíð
fyrir það að verða við köllum almennings um
aukna siðferðisábyrgð stjórnmálaflokka tóku
kjósendur afstöðu með gíslatökumönnunum.
Björt framtíð þurrkaðist út í næstu kosn-
ingum. Vinstri græn stigu fram fyrir hönd
fanginnar þjóðar og þökkuðu Sjálfstæðis-
flokknum fyrir brauðmolana af „frumstæðu
þakklæti“ gísls í sænsku bankaholi.
Og hér erum við stödd enn á ný, með snöru
um hálsinn en teljum okkur frjáls, því við
fengum að stíga nokkur skref út úr prísund-
inni sem var „mjög fallega gert“. Barnslega
glöð yfir því að hafa áður verið leyft að kaupa
brot af okkar eigin banka í almúgaútboðinu
lifum við í afneitun um að sama fólkið og
gefur með annarri hendi tekur með hinni.
Gíslatökumennirnir þurfa hins vegar ekki
að skjóta okkur í fótinn. Við tökum af þeim
ómakið og skjótum okkur sjálf í fótinn á
fjögurra ára fresti. ■
Þetta er bara fóturinn, Svenni
Það athyglisverðasta við nýafstaðna
sölu ríkisins á hluta þjóðarinnar í
Íslandsbanka er ekki afslátturinn af
kaupverðinu, enda var hann hóflegur.
Og það athyglisverða við söluna er
ekki endilega nafnalisti kaupendanna, sem var
kannski fyrirséður þegar allt kom til alls.
Það athyglisverðasta við söluna – og það
er jafnframt áfellisdómur yfir íslensku efna-
hagslífi – er að erlendir fagfjárfestar höfðu
engan áhuga á að eignast hlut í Íslandsbanka
til langrar framtíðar. Það voru einungis heima-
menn sem þorðu að hætta peningum sínum í
þennan banka, sem tengist sögu íslensks efna-
hagshruns nokkuð órjúfanlegum böndum.
Erlendir fjárfestar hefðu ef til vill haft áhuga
á að eignast hlut í bankanum til skamms tíma
– eins og dæmin sanna frá fyrri sölunni, en alls
ekki til langs tíma, enda aðstæðurnar hér á
landi úr takti við allan fyrirsjáanleika.
Skilaboðin eru augljóslega þau að erlendir
fjárfestar hafa ekki áhuga á Íslandi nema þeir
fái aðgang að orku landsins og öðrum auðlind-
um á útsöluverði sem þeim er tryggt til áratuga,
svo fremi raunar að þeir hinir sömu þurfi ekki
að borga skattana sína á Íslandi.
Erlend fjárfesting á Íslandi er því aðeins mögu-
leg að Íslendingar borgi sjálfir fyrir hana. Fyrir
hálfri öld eða svo var þessi plagsiður kannski
skiljanlegur í ljósi nesjamennsku og mikilvægis
þeirrar þörfu viðurkenningar að útlendingar
virtu Íslendinga viðlits. Og hluti ástæðunnar er
líka sú gamalkunna gestrisni að standa upp úr
rúmi fyrir aðkomumann af þakklætinu einu
fyrir að hann kæmi í heimsókn.
Eitthvert blessunarverðasta framlag Íslend-
inga til framfara samfélagsins er fjórfrelsið
sem hlaust af evrópska efnahagssamningnum,
sem ráðríkir og þaulsætnir stjórnmálaflokkar
í landinu tala raunar gegn í orði, en þó ekki á
borði, af því þá brestur þor til þess.
Þriðja stoð fjórfrelsisins varðar frjálst flæði
fjármagns og sú fjórða frjálst flæði þjónustu.
Þessar stoðir galopna íslensku fólki og fyrir-
tækjum dyr að hvaða starfsemi sem er á megin-
landi Evrópu. Og margir landsmenn hafa
einmitt freistað gæfunnar í þeim efnum með
ágætum árangri, ekki síst í sjávarútvegi.
En ef þessu er snúið við blasir annað tveggja
við. Ásælni útlendinga í íslenskan sjávarútveg
þykir óþolandi fullveldisafsal. Og svo er hitt, að
engir útlendingar hafa áhuga á að stofna hér til
alvöru samkeppnisrekstrar á fjármálasviði, svo
sem í bankaviðskiptum eða á sviði trygginga.
Þeir hafna ótryggu efnahagsumhverfi
krónunnar. ■
Hafna krónunni
DRAUGASÖGUR
MÁNUDAGA KL. 19.00
OG AFTUR KL. 21.00
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 9. apríl 2022 LAUGARDAGUR