Fréttablaðið - 09.04.2022, Blaðsíða 32

Gunnar Hrafnsson tók við
formannssæti Félags íslenskra
hljómlistarmanna fyrir
fjórum árum og segir að hafi
hann ætlað að halla sér aftur
í formannsstólnum hafi alla
vega ekki orðið af því, enda
annasamir tímar að baki.
Félag íslenskra hljómlistar­
manna, eða FÍH, fagnaði
90 ára afmæli á dögunum.
„Ef FÍH væri mannvera þá
ætti hún að vera í öndun­
arvél en ég held að félagið lifi okkur
öll,“ segir Gunnar í léttu gríni, en
samsinnir blaðamanni um að
stofnendur félagsins hafi sýnt mikla
framsýni árið 1932.
„Þegar FÍH varð 50 ára var fagnað
með vikutónleikahaldi og útgáfu
bókar þar sem saga félagsins er
skráð af Hrafni Pálssyni. Samkvæmt
henni er ákveðið áhugaleysi þarna
í byrjun, en Bjarni Bö, faðir Ragga
Bjarna, og Þórhallur Árnason verða
„guðfeður“ félagsins og drífa það í
gang. Þá var aðalmarkmið FÍH að
halda útlendingunum úti. Þessir
menn voru að spila á Hótel Borg og
Hótel Íslandi, en það hafði færst í
aukana að fá útlendinga til að spila.
Íslendingar voru ósáttir og vildu
hafa þessi verkefni fyrir sig og er
félagið í raun stofnað sem útlend­
ingahatarafélag,“ segir Gunnar.
Hann segir þessa byrjun skondna
í baksýnisspeglinum, enda hafi
markmiðið snúist upp í andhverfu
sína og f leiri góðir músíkantar
komið til landsins og áhuginn á að
nota þá aukist.
„Þá verða þessir útlendingar lykil­
fólk í að kenna og ala upp, eins og
hefur alltaf verið á Íslandi – því við
eigum svo stutta tónlistarhefð,“
segir Gunnar og bendir á að tón­
listarf lutningur hafi ekki komið
til af einhverju viti hér á landi fyrr
en snemma á 20. öldinni og þá hafi
útlendingar, eðli málsins sam­
kvæmt, verið áhrifavaldarnir.
„Þeir náðu sem betur fer ekki að
halda þeim úti. Ef markmið félags­
ins hefði náðst hefði það verið
slæmt fyrir íslenskt tónlistarlíf og
Ísland sem var mjög lokað.“
Stutt tónlistarhefð hér á landi
Tónlistarhefðin hér á landi er stutt
og það segist Gunnar oft hafa fundið
í samskiptum sínum við yfirvöld.
„Þessi menning er svo nýbyrjuð hér,
í samanburði stendur evrópsk tón­
listarsaga á gömlum merg og ekki er
deilt um gildi hennar. Það er erfitt að
gefa skít í tónlist í Salzburg, þar sem
fótspor Mozarts eru úti um allt!“
Gunnar segir viðhorfið vera að
breytast en lengi vel hafi það verið
þekkt afstaða að ekki ætti að vera að
púkka upp á fólk fyrir að gera ekki
neitt. „Eins og varðandi listamanna­
launin, maður hefur oft heyrt slíkar
athugasemdir sem er kannski ekki
skrítið enda er þetta svo nýtt.“
Gunnar segir félagið alla tíð
hafa státað af mjög sterkum félags­
mönnum, enda var í upphafi sam­
keppni um inngöngu. „Þú þurftir að
vera af vissum gæðum. Menn eins
og Björn R. Einarsson hljómsveitar­
stjóri og básúnuleikari, sem spilaði
í vinsælustu hljómsveitunum, voru
jafnframt prófdómarar félagsins og
úrskurðuðu um hvort fólk spilaði
nægilega vel til að komast inn.“
Tónlistarhæfileikar ganga í erfðir
Aðspurður segir Gunnar tónlistar­
hæfileika oft ganga í erfðir og því
séu oft heilu fjölskyldurnar við­
riðnar félagið og skólann.
„Bjarni Bö til að mynda var
pabbi Ragga Bjarna, sem var einn
okkar ástsælustu tónlistarmanna
og of boðslega sterkur FÍH­maður.
Núna er langafabarn Ragga hér í
skólanum, svo þarna er löng fjöl­
skyldusaga sem snertir íslenskt
tónlistarlíf og búist við miklu af
drengnum. Annað dæmi er Anna
Gréta sem gerir nú garðinn frægan
úti í heimi og er dóttir hins öfluga
Sigurðar Flosasonar“.
Streymið
er ekki
líklegt til
að þjóna
nema bara
þeim allra
vinsælustu
því nafnið
þeirra er
þekkt. Það
er svolítið
erfitt að
byrja með
streymi en
vera
kannski
lítið þekkt-
ur.
Félag íslenskra
hljómlistar-
manna fagnaði
90 ára afmæli
á dögunum og
hélt formaður-
inn ræðu við
það tilefni.
MYND/AÐSEND
Tónlistarfólkið
stendur af sér dýfur
Gunnar tók eins og fyrr segir,
við sem formaður FÍH fyrir fjórum
árum og er ekki hægt að segja að
hann hafi verið verkefnalaus frá
þeirri stundu. En Gunnar hefur
lengi verið viðriðinn félagið.
Spilað í Offiseraklúbbnum
„Ég var tekinn hingað inn þegar ég
var í poppinu í gamla daga,“ segir
Gunnar og telur umbeðinn upp
böndin Ljósin í bænum og Tívolí.
„Hljómsveitir spiluðu þá reglu­
lega í Offiseraklúbbnum á Kef la­
víkurflugvelli og það þótti algjört
ævintýri að fara í hljómsveitar­
rútunni upp á völl og fá að spila
þar. Það var félagið sem sá um þau
verkefni og hafði samband við tón­
listarfólk,“ segir Gunnar og rifjar
upp þegar hann spenntur mætti
á skrifstofuna til að sækja fyrsta
launaumslagið. „Mér var þá rétt
umslag með hundrað krónum og
einhverjum fimm köllum, með
orðunum: „Hérna eru launin þín og
kvittunin fyrir félagsgjöldunum,“
en þá var búið að draga þau af laun­
unum.“
Gunnar fór í tónlistarnám til
Bandaríkjanna, nánar tiltekið Berk­
lee College of Music í Boston. „Við
Stefán S. Stefáns og Pétur Grétars
vorum í fyrstu bylgjunni sem fór
utan og menntaði sig í hrynfastri
tónlist og færðum fræðin heim, en
Vilhjálmur Guðjónsson var áður
búinn að vinna gott verk í að starta
tónlistarskóla FÍH. Við tíndumst
heim, ég árið 1984, og f ljótlega
erum við allir þrír orðnir kennarar
við skólann.“
Tónlistarskóli FÍH var þá við
Brautarholt en flutti í húsnæði FÍH
við Rauðagerði árið 1990 en þar er í
dag jafnframt starfræktur Mennta­
skóli í tónlist.
Verktaka losar um rétt fólks
Baráttumálin eru margvísleg.
„Verktaka hefur aukist og hún
losar um rétt fólks. Nú verður mál
tekið fyrir dóm fljótlega. Þetta er
mál söngkonunnar Þóru Einars­
dóttur gegn Íslensku óperunni. Við
veitum henni fulltingi, enda um
ákveðið prófmál að ræða um hvort
verktakasamningur geti upphafið
kjarasamning,“ segir hann.
„Annað mál af skyldum toga
er gagnvart Ríkisútvarpinu en ég
tel okkur vera með skýran kjara­
samning sem kveður á um hvað
eigi að borga fyrir tónleika og hvað
eigi að borga fyrir upptökur. Svo
bar við að tónleikum Jazzhátíðar
2018 var sjónvarpað og niðurstaðan
var sú þegar ég fór að skoða þetta,
að hver og einn af þeim 20 manns
sem spiluðu tónleikana lék í um 50
mínútur. Fyrir þetta fengu þeir 10
þúsund krónur greiddar frá Jazzhá­
tíð Reykjavíkur í verktöku. Ríkisút­
varpið sagði það ekki koma sér við,
enda hefði það samið við framleið­
andann, Jazzhátíðina. Niðurstaðan
var því sú að það sem var greitt var
þrisvar til fjórum sinnum lægra en
ef greitt hefði verið eftir taxta. Þetta
gengur ekki upp!“
Hræðileg áhrif Covid
En ætli Gunnar sé harður í horn
að taka? „Ég veit ekki hvort ég sé
harður en ég vil vera sanngjarn.
Mér finnst auðvelt að taka á málum
af hörku þegar mér finnst ég vera að
fara með rétt mál. Ég get alveg tekið
slaginn fyrir það sem ég hef trú á.“
Gunnar hafði ekki starfað lengi
sem formaður þegar fordæmalaus
verkefnaskortur vegna samkomu­
takmarkana reyndi á félagsmenn.
„Hefði maður ætlað að labba
hér inn og halla sér aftur var það
ómögulegt þegar það kemur drep­
sótt,“ segir hann í léttum tón, sem
þyngist hratt. „Hún hafði hræðileg
áhrif og braut upp vinnuumhverfið.
Prófessjónal músíkantar hafa lent
gjörsamlega úti í kanti. Mörg okkar
eru kennarar með tónlistarf lutn­
ingnum, en þau sem höfðu ekki
aukastörf stóðu uppi nær atvinnu­
laus. Stjörnurnar okkar hafa margar
farið illa út úr þessu.“
Talið berst að tónleikastreyminu
sem einhver gripu til og náðu að
selja miða. „Streymið er ekki líklegt
til að þjóna nema bara þeim allra
vinsælustu því nafnið þeirra er
þekkt. Það er svolítið erfitt að byrja
með streymi en vera kannski lítið
þekktur. Því varð þetta ekki lausn
nema fyrir fá okkar.“
Tónlistarfólk vant dýfum
Þó að undanfarin tvö ár hafi reynt á
stéttina segist Gunnar þó ekki hafa
tekið á móti mörgum félagsmönn­
um sem voru við það að gefast upp.
„Ég held að miðað við sumar
aðrar stéttir þá höfum við tón­
listarmenn meira þol gagnvart
svona löguðu, enda vön dýfunum
og stöndum þær af okkur. En það
besta sem kom út úr Covid var að
mér fannst listin í landinu fara að
tala meira einni röddu. Það varð
til samráðshópur tónlistarinnar
og við útbjuggum Covid­19 skýrslu
um stöðu tónlistarinnar, þar sem
helstu vandamál og mögulegar
úrlausnir voru teknar fyrir. Það er
í raun listageirinn sem kemur með
hugmyndina að tekjufallsstyrk,
sem er að danskri fyrirmynd, inn í
þáverandi menntamálaráðuneytið
til Lilju Daggar Alfreðsdóttur.“
Gunnar segir Lilju Dögg hafa stað­
ið þétt við bak tónlistarfólks. „Við
tölum svo gjarnan um að stjórn­
málafólk lofi alltaf upp í ermina á
sér og minna verði um efndir. Lilja
talaði fallega um Covid­19 skýrsl­
una og tekjufallshugmyndina, en
það var aðeins liðið inn í slaginn
þegar við áttuðum okkur á því að
hún væri með okkur af fullum heil­
indum og ætlaði sér að láta hjálp­
arúrræðin raungerast. Við fengum
líka frábæra aðstoð frá BHM sem er
móðurfélag okkar og nokkurra ann­
arra listfélaga.“
Tregir til að nýta sér úrræði
Félagsmenn voru þó tregir til að
nýta sér tekjufallsúrræðin í fyrstu.
„Eins og þeir héldu að þeir ættu
ekki rétt á þessu. Ég hefði ekki trúað
þessu að óreyndu. En svo settum við
upp hjálp hérna, ég réði reyndan
bókara til að aðstoða fólk og það
varð til þess að það sótti aðstoð.
Síðasta vor leit út fyrir að Covid væri
að verða búið og þá hrönnuðust upp
tónleikar og undirbúningur en svo
kom bylgja og önnur um jólin sem
rústaði allri tónleikasókn.
Þá fórum við aftur í samráðshópi
og töluðum við Lilju sem spurði hvað
við vildum gera. Upp úr þvi samtali
kom þessi stóra inngjöf þegar aukið
fjármagn var sett í sjóðina og skipti
það gríðarlega miklu máli. Þetta er
kannski til marks um að orðið hafi
til skilningur í samfélaginu um að
það borgi sig að halda þessum anga
á lífi og í gangi. Við sjáum flest virðið
í því, ég vona það.
Það er rosa erfitt að tala abstrakt
um gildi menningar við fólk sem
er að reyna að stilla af útgjöld sam­
félagsins í erfiðu árferði. En eins
ólistrænt og það er að tala um hag­
stærðir þá eru hagrænu áhrifin af
listastarfi í milljörðum talin, plús­
megin, og það margborgar sig að
eiga öflugt menningarstarf.
Varðandi kjaramál þá er vanda­
mál listanna að þetta er grjóthörð
samkeppnisgrein. Of mörg eru að
bjóða vinnu sína miðað við eftir­
spurn og gagnvart sterkum viðsemj­
endum er einstaklingurinn í erfiðri
stöðu. Þá er svo mikilvægt að lista­
mennirnir finni leiðir til að standa
saman sem heild. “
Lifandi tónlist lykilatriði
Lifandi tónlist er í dag algjört lykil­
atriði fyrir afkomu tónlistarfólks.
„Spotify er enn skelfilegt og aldrei
verið eins mikilvægt að það séu
góðir tónleikastaðir víða og að við
náum aftur upp heimsóknarvilj­
anum.“
En lífið er að komast í réttar
skorður og segir Gunnar undan­
farnar vikur hafa verið verulega
upplífgandi.
„Ég gat ekki hugsað hálfa hugsun
hér í síðustu viku. Það var band
að æfa hér beint undir mér svo ég
dansaði í stólnum. Svo labbaði
maður fram, þá skalf húsið því Páll
Óskar var að æfa í salnum niðri fyrir
afmælistónleikana sína. Ég held að
það séu yfir 20 útskriftartónleikar
fram undan, svo að í öllum her­
bergjum voru nemendur að æfa.
Þetta fólk gefst ekkert upp enda
er tónlistin ekki bara vinna – heldur
ástríða.“ n
Björk
Eiðsdóttir
bjork
@frettabladid.is
32 Helgin 9. apríl 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ