Andvari - 01.01.2013, Blaðsíða 103

andvari
KREDDULAUS TEMPERAMENTSMAÐUR
101
og hann væri hans einkasonur, eftirfarandi ádrepu og þar sem hann fjallar um
kjarna trúarinnar og samvisku mannsins.
Trú mín eða vantrú sem þú heldur fram á guðdómi hans [Krists] er mál sem liggur milli
mín og skapara míns, en ekki milli mín og þín. En sjáum til: Þú trúir guðdómi hans,
eða segist gera það; þú segist trúa kenningu hans um eilíft líf og er það annaðhvort þó
þú trúir því, sem Guð sjálfur kennir. En þú þarft „rannsókn“ (!) með til að styrkja þá
trú. Hvers vegna? Er ekki Guði treystandi einum í því efni? Menn rannsaka ekki mál né
leita vitna til að sanna það, nema þá, þegar þeir efast um að Guð fari með sannleikann.62
Hér gefur kvekarinn sínum yngri vini og félaga lexíu í því hvernig á að draga
mörkin og virða trúarreynslu og samvisku annarra. Kvekarinn vissi að vís-
indin voru góð til síns brúks en hann byggði trú sína á Jesú Krist hvorki á
vísindalegum sönnunum né kirkjukenningum heldur á hinu innra ljósi sann-
leikans, þ.e. guðsneistanum í manninum sjálfum.
Lokaorð
Náin kynni Eiríks Magnússonar af enska trúboðanum og mannvininum Isaac
Sharp höfðu mikil áhrif á skilning hans á kjarna kristinnar trúar. Eiríkur var
einlægur trúmaður, en fjarlægðist að sama skapi kirkjukenningar og sérstak-
lega dönsku ríkiskirkjuna og íhaldsama spekúlatíva guðfræði hennar sem var
ríkjandi guðfræðistefna á Islandi alla 19. öldina. Dulúðarguðfræði kvekara
gat hann sem best samþætt trausti sínu á framþróun í tækni og vísindum sem
tæki til að bæta þjóðfélagið og frelsa manninn undan vanþekkingu, fátækt og
fordómum. Trú sína byggði hann þó ekki á vísindum og sannleiksleit þeirra,
heldur á því innra ljósi sem kvekarar tala um og hver og einn reynir persónu-
lega andspænis skapara sínum og lausnara. Þetta innra ljós gat hjá honum eins
og hjá kvekurum birst sem ljós skynsemi og framkvæmda. Merkja má viðhorf
kvekara til helgirita í afstöðu Eiríks til viðfangsefna biblíuþýðenda og túlk-
unar á ritningunni. Hér er það ekki málfarið sem slíkt og stíllinn sem skiptir
máli, þótt málvöndun og trúnaður við frumtextann sé lykilatriði í allri þýð-
ingarvinnu, heldur afstaða hjartans, spádómsandi og trúarvitnisburður hinna
ýmsu höfunda rita Biblíunnar sem urðu til við ólíkar sögulegar og menn-
ingarlegar aðstæður á ólíkum tímum. Eiríkur var sterkur persónuleiki sem
lét sig málefni samtíðar sinnar varða. Hann hafði áhrif á leiðtoga frjálslyndr-
ar guðfræði á Islandi, einkum þá Matthías Jochumsson og Harald Níelsson
sem fremur sóttu guðfræðilegar fyrirmyndir sínar til enska heimsins en þess
þýska. Kynnin af Eiríki Magnússyni höfðu vissulega mótandi áhrif á guð-
fræði þessara manna.