Andvari - 01.01.2013, Blaðsíða 90

88
PÉTUR PÉTURSSON
ANDVARI
Kvekarar, sem á ensku bera heitið Society of Friends, er bresk trúarhreyf-
ing sem rekja má til umróts í trúmálum og stjórnmálum á Bretlandi á 17.
öld. Hún náði snemma nokkurri fótfestu í Bandaríkjum Norður-Ameríku, en
minni hópar gerðu sig gildandi á meginlandi Evrópu, í Hollandi, Frakklandi
og Sviss.17 Kvekarar voru róttækasti armur hreintrúarmanna (púrítana) sem
hneigðist til dulhyggju og hafnaði trúarjátningum, embættum og sakrament-
um kirkjunnar. Hið innra ljós trúarinnar og samviska hvers og eins voru horn-
steinarnir í trúmálum og skipulag í lágmarki. Frjálslyndi kvekara náði einnig
til Biblíunnar. Hún var miðlæg í trúarlífi þeirra og boðun en ekki eina heim-
ildin um opinberun Guðs.18 Hún var því sjálf ekki heilög sem slík heldur sá
kærleiksandi sem boðskapur hennar blés mönnum í brjóst. Samkomur voru
einfaldar og samkomustaðir algerlega án tákna og skrauts. Formleg aðild að
söfnuði skipti ekki öllu máli fyrir kvekara, menn gátu verið fylgjandi án þess
að vera formlega skráðir, enda skipulag að þessu leyti í lágmarki. Hreyfingar
af þessu tagi klofna samt sem áður oft út af formsatriðum og það gerðist einn-
ig hjá kvekurum. Til eru söfnuðir þar sem sérstök embætti predikara eru fyrir
hendi, en um leið er það athyglisvert að sums staðar hafa konur gegnt slíkum
embættum. Þær áttu yfirleitt auðvelt með að komast til áhrifa í hreyfingunni
ef hugur þeirra stóð til þess.19 Athyglisvert væri að kanna hvort Sigríður kona
Eiríks hafi aðhyllst skoðanir kvekara en hún var annáluð á sinni tíð fyrir sjálf-
stæði í hjónabandi og hún tók eigið frumkvæði og lét ekkert aftra sér í því að
komast þangað sem hún vildi láta til sín taka.20
Kvekarar voru virkir í baráttunni fyrir félagslegu réttlæti og beittu sér fyrir
jafnrétti og höfnuðu því þrælahaldi þegar á 17. öld.21 Þeir voru friðarsinn-
ar og neituðu að bera vopn í stríði en fórnuðu sér á vígvellinum til bjarg-
ar öðrum.22 Ýmsir leiðtogar þeirra voru pyntaðir og fangelsaðir en þeir létu
ekki af stnðsmótmælum, boðuðu samföngum sínum trú og beittu sér fyrir
umbótum í fangelsum. Kvekarar meta menntun mikils og leggja áherslu á
praktísk störf þannig að sumir þeirra efnuðust vel. Auður og menntun gaf
kvekurum tækifæri til að láta gott af sér leiða og vísindin báru sannleikanum
vitni að þeirra mati. Þannig fögnuðu kvekarar yfirleitt framförum og létu ekki
einstaka kenningar eins og þróunarkenningu Darwins slá sig út af laginu.
Reyndar skiptust menn upp í flokka að þessu leyti því sumir kvekarar voru á
móti þróunarkenningunni en aðrir með.23
Deilur um biblíuþýðingar
Eiríkur fékkst mikið við þýðingar og útgáfur einn og í samvinnu við aðra og
lagði mikla áherslu á málhreinsun og fagurt málfar. Margt af því sem hann
hefur skrifað ber vott um viðamikla þekkingu og frábæran málsmekk og sumt