Úrval - 01.12.1948, Side 131

Merkileg tilraun á rottum.
Tír „Science Digest“.
Hefir þú, lesandi góður, nokk-
urn tíma gert rang't af ásettu
ráði, vitandi, að það mundi verða
þér til ills, og þó ekki getað stillt
þig um að gera það? Jafnvel þó
að ómótstæðilegri ástriðu væri
ekki til að dreifa, heldur aðeins
eirðarlausri löngun til að gera
eitthvað ?
Slík ónáttúra er oft talin ógæfu-
samt sérkenni mannlegs eðlis. Nú
má það verða huggun þeim, sem
éta græn epli, rifast við ástvini
sina eða leggja út í baráttu, sem
þeir vita fyrirfram að muni tap-
ast, að rotturnar eru gæddar sömu
ónáttúru.
Tilraunirnar, sem leiddu þetta
í Ijós, voru gerðar af Norman R.
P. Maier, prófessor í sálarfræði
við háskólann í Michigan, og er
frá þeim skýrt í tímaritinu The
Scientific Monthly.
Rottunum var kennt að stökkva
ofan af háum palli á bréfkort.
Kortin voru tvennskonar: önnur
tegundin með hvítum hringum, en
hin með svörtum. Ef rottan stökk
á kortið með hvíta hringnum, þá
hrökk það til hliðar og í ljós kom
ílát með mat. En ef hún stökk
á kortið með svarta hringnum, þá
fékk hún högg á trýnið og féll
niður í öryggisnet. Rotturnar
lærðu brátt að þekkja sundur
kortin.
Þá breytti Maier prófessor um
aðferð. Hann setti tvö kort fyrir
framan rotturnar, annað með hvít-
um hring og hitt með svörtum, en
matarílátið setti hann ýmist á bak
við kortið með hvíta eða svarta
hringnum. Þessi gáta var rottun-
um ofvaxin, sem vonlegt var.
Eftir nokkrar árangurslausar
tilraunir hættu rotturnar að
stökkva. Þá voru þær knúðar til
þess með því að beina að þeim
sterkum loftstraumi. Þegar þann-
ig hafði gengið um skeið, tóku
þær þann kostinn að stökkva allt-
af á kortið hægra megin (eða
vinstra megin), hvort sem það
var með hvítum eða svörtum
hring. Þegar þær gátu ekki leyst
vandann, hættu þær sem sé frekari
tilraunum til þess, en tóku upp
ákveðna hegðun, án tillits til þess,
hvort hún bæri árangur.
Og nú kemur bragðið á botnin-
um: ekki var með neinu móti
hægt að venja rotturnar af þess-
ari hegðun, hvorki með æfingu
né með því að beita refsingu. Ef
rotta hafði vanið sig á að stökkva
á kortið hægra megin, skipti það
engu máli, þó að Mair prófessor
Framhald á 2. kápusiðu.