Úrval - 01.07.1954, Side 51

SKUGGSJÁ TUNGUNNAR
49
honum. En hvernig sem því er
farið, þá er hver Þjóðverji
fæddur til móðurmáls þar sem
meinfýsin ánægja á sér sjálf-
stætt nafn, en með öðrum þjóð-
um hímir hún enn í forgarði
nafnleysunnar.
Ýmsar dæmisögur hafa verið
settar fram til þess að sýna á-
hrif málsins á hugsunina. Sum-
ir eru haldnir eins konar inni-
lokunarhræðslu, þeir draga upp
átakanlega mynd af manni lok-
uðum inni milli veggja móður-
málsins. Ef til vill er nær sanni
að líkja málinu við glerstrend-
ing, sem maðurinn horfir á
heiminn gegnum, strending er
dreifir og endurkastar ljósinu á
sinn sérstaka hátt, og ólíkt þeim
strendingum, er öðruvísi eru
gerðir. Þetta sést greinilegast á
orðaforðanum, en málfræðileg
bygging málsins segir svipaða
sögu. Áhrif málfræðivenja á
hugann ná jafnvel enn lengra
en áhrif einstakra orða. Ávarps-
fornöfn má taka sem dæmi. I
flestum málum eru þau tvö eða
fleiri og notkun þeirra fer eftir
kynningu, hve hátt sá sem á-
varpaður er, stendur í þjóðfé-
laginu, og ýmsu öðru. En hér
hefur ensk tunga sérstöðu: Á
miðöldum var hætt að nota
„thou“ og síðan er ekkert val.
Þetta getur að vísu einstaka-
sinnum leitt til óþæginda, en
þau eru gersamlega hverfandi
miðað við það magn hroka, for-
dildar, sleikjuskapar og minni-
máttarkenndar, sem enskumæl-
andi þjóðir hafa losnað við á
þennan einfalda hátt.
Áðrir þættir málfræðinnar ná
niður til dýpri laga meðvitund-
arinnar. Jafnvel tíminn á sína
vídd í málinu. Eðlisfræði nú-
tímans hefur kennt okkur, að
tíminn sé afstæður, og hið sama
gildir um táknun hans í mál-
fræðinni. Greining tíða er all-
mismunandi í ýmsum málum;
sumar tungur, einkum slafnesk-
ar, leggja minni áherzlu á ná-
kvæmni sjálfrar tímagreining-
arinnar heldur en það, hvort sá
verknaður sem um er rætt, er
framkvæmdur að fullu eða ekki.
Prófessor Entwistle hefir lýst
þessu skemmtilega:
Hér er um að ræða viðhorf,
þar sem það skiptir meira
máli, hvort eitthvert verk er
til lykta leitt, eða því er ein-
ungis haldið áfram, heldur en
hvort þetta gerist í fortíð, nú-
tíð eða framtíð. Ef til vill má
rekja þetta að einhverju leyti
til þess, að Slafar fást mest-
megnis við jarðrækt og eru
yfirleitt ekki komnir á stund-
vísiklafa borgarlífsins . .. Sú
áherzla er Vestur-Evrópubú-
ar leggja á nákvæmni í tíð-
beygingu stafar að einhverju
leyti frá lifnaraðháttum
þeirra, því að þar ákveðast
störfin af klukkunni en ekki
klukkan af störfunum.
Nú er spurningin aðeins sú,
hvort iðnþróun slafnesku ríkj-
anna muni ekki breyta tímahug-