Úrval - 01.07.1954, Blaðsíða 68

66
ÍTRVAL.
inn að finna ráð til að vera í
friði fyrir öðru fólki, að fá tæki-
færi til að njóta kyrrðar og
næðis. Með hjálp nútíma sam-
göngutækja getum vér á
skömmum tíma komizt út í guðs
græna náttúruna — en oftast
til þess eins að vera þar einn
af mörgum, sem leitað hafa
þangað, knúnir af sömu þörf.
I þessum skilningi þjáumst
vér ekki af einmanaleik, að
minnsta kosti ekki í stórborg-
um og þéttbýlum löndum. En
er hægt að svala djúpri þrá
eftir félagsskap með því einu að
hafa stöðugt fólk í kringum
sig? Nei, alls ekki! Einmana-
kenndin fylgir oss mitt í mann-
þyrpingu stórborgarinnar og
inn í þrönga leiguhjalla. Já,
vér finnum kannski enn meira
til einmanaleikans þar, en í
þögn eyðimerkurinnar:
Það er hægt að greina á
milli tvennskonar félagsskapar,
tveggja megintegunda: hins
prímera og sekúndera, eins og
það nefnist á erlendu máli.
Mörkin á milli þeirra eru óljós,
en það er vandalítið að segja
hvort tiltekinn félagsskapur er
fyrst og fremst prímer eða
sekúnder í eðli sínu. Prímer fé-
lagsskapur er lítil, en föst og
varanleg heild; það sem tengir
saman einstaklingana innan
þeirrar heildar er einskær
mannleg umhyggja þeirra hver
fyrir öðrum, sprottin af því,
að þeir verða um lengri tíma að
'lúta sömu örlögum, og öðlast
samskonar reynslu, og af því
að líta verður á þá sem standa
utan við heildina sem ,,ó-
kunnuga". Fjölskyldan er t. d.
gott dæmi um prímeran félags-
skap. Einstaklingarnir innan
fjölskyldunnar eru ekki aðeins
tengdir böndum efnalegra hags-
muna, heldur einnig mannleg-
um og náttúrlegum böndum.
Sekúnder félagsskapur er
aftur á móti heild, sem haldið
er saman af tilteknum óper-
sónulegum hagsmunum eða á-
hugamálum. Hlutafélag er
hreinræktaður sekúnder félags-
skapur. Hluthafarnir þurfa
ekki einu sinni að þekkja hvern
annan. Hið eina sem tengir
þá saman er áhuginn á hagnað-
inum. Þessir sameiginlegu
hagsmunir knýja hluthafana
til að standa saman — á tak-
mörkuðu sviði — en sú sam-
staða snertir á engan hátt hlut-
hafana sem menn.
Og að sjálfsögðu getum vér
verið félagar í eins mörgum
sekúnderum félagsheildum og
vera vill — fagfélögum, hluta-
félögum og hverskonar félög-
um — og verið einmana fyrir
því. Einungis þátttaka í félags-
heildum, sem eru fyrst og
fremst prímerar í eðli sínu,
getur fullnægt hinni ríku fé-
lagsþörf mannsins. Slíkur fé-
lagsskapur veitir oss fótfestu
í lífinu og þann mannlega hlý-
leik og samúð, sem vér þörfn-
umst öll og ræður miklu um
mótun persónuleika vors.