Úrval - 01.07.1954, Side 70

68
tTRVAL,
vatnspóstinn voru merki um
áhuga fólksins hvort á öðru
-— sérhver þorpsbúi gegndi sínu
sérstaka hlutverki — hrepp-
stjórinn með valdsmannssvipinn
og maddaman hans, póst-
meistarinn spaugsami, þorps-
skáldið og drykkjumaðurinn,
hinn svarti sauður þorpsins —
allir voru þeir ómissandi þættir
í fastmótaðri heild.
Ibúi stórborgarinnar er aft-
ur á móti nafnlaus. Tuttugu
fjölskyldur búa í sama leigu-
húsi, en lífsferill þeirra er eins
og samsíða línur, sem aldrei
skerast. Hvað gerist, ef þér
dettið einn góðan veðurdag
dauður á götu í stórborg?
Lítill hópur forvitinna manna
safnast í kringum yður, lög-
regluþjónn og síðan sjúkra-
bíil koma á vettvang til þess
að fjarlægja yður svo að um-
ferðin stöðvist ekki — og lífið
heldur áfram eins og ekkert
hafi gerzt. Og í rauninni hef-
ur heldur ekkert gerzt, því að
sá sem deyr í stórborg er
„nafnlaust lík.“
Það mætti halda lengi áfram
að telja fram dæmi um það
hvernig félagsheildir fyrri tíma
hafa leystst upp. Það mætti t.
d. bera gildin eða iðnfélögin
á handverkstímunum, þegar
meistarinn var ekki aðeins
vinnuveitandi, heldur bar einn-
ig mannlega og siðferðilega
ábyrgð á undirmönnum sínum,
saman við hinar samnings-
bundnu reglur um réttindi og
skyldur sem nú ríkja milli
stórfyrirtækja og verkamanna.
En það yrði of langt mál. Vér
skulum í staðinn ræða um
nokkur áþreifanlegustu áhrifin,
sem sundurgreining eða „atóm-
ísering“ samfélagsins hefur
haft á nútímamanninn.
Reynslan frá síðustu styrj-
öld, frá tímum loftárása, fanga-
búða og andlegra og líkam-
legra pindinga, sýnir, að mað-
urinn getur þolað hið ótrúleg-
asta harðræði. En félagsþörf
mannsins er svo djúprætt, að
alger einangrun er sálarþreki
hans ofraun. Hún er ein að-
ferðin, sem notuð er til að fá
menn til að „játa“ á sig hvers-
konar óhæfuverk, sem þeir
hafa aldrei framið.
Þetta eru róttæk dæmi. En
það er aragrúi af nútímafólki,
sem ber í brjósti ófullnægða
þrá eftir samfélagi við aðra.
Þessum mönnum finnst — oft
án þess þeir geri sér grein fyr-
ir því — að lífið hafi brugðist
þeim. Þeir verða meira eða
minna ósáttir við lífið. Hvern-
ig bregðast menn við þessu?
Þeir flýja þann veruleika, sem
þeir geta ekki unað við; þeir
snúast til árásar gegn honum.
Þessi tvennskonar viðbrögð
geta sem bezt farið saman. Það
eru alltof margir nútímamenn,
sem eru bæöi á flótta undan
lífinu og í stríöi við þaö.
Það er á margan hátt hægt
að flýja þann veruleika, sem
maður sættir sig ekki við. Það