Úrval - 01.06.1955, Page 53

FRAKKNESKI HEIMSPEKINGURINN MICHEL DE MONTAIGNE 51
auðsætt, að henni getur oft
skjátlast.
En þrátt fyrir þetta fer því
fjarri, að Montaigne sé alger
efunarmaður, og mér er nær að
halda, að efunargirni hans sé
ekki eins djúpstæð og sumir
vilja vera láta. Hann brýnir
framar öllu fyrir okkur var-
kárni. Ötrú Montaignes á þekk-
ingarviðleitni mannsins stafar
að ég held aðallega af þeim
forna misskilningi að halda, að
sannleikurinn sé eitthvað utan
við manninn sjálfan, honum
óháður, eitthvað, sem hann
finnur utan við sjálfan sig, en
ekki eitthvað, sem maðurinn
skapar sjálfur og fullkomnar.
Þrennt býr Montáigne ríkast
í brjósti og að því kemur hann
oftast: Hann var hræddur við
dauðann, hann ber traust til
náttúrunnar og hann hefur ríka
löngun til að njóta lífsins.
Dauðahræðslan er svo rík með
Montaigne, að hann öfundar
skynlausar skepnurnar, sem
gera sér þess enga grein, að
þær eigi að deyja. Iðkun heim-
spekilegrar íhugunar á að kenna
okkur að deyja: Que philo-
sopher, c’est apprendre á mour-
ir. Hann segist hafa dregið úr
dauðahræðslu sinni með því að
hugsa oft um dauðann. Og að
síðustu sættir Montaigne sig
við dauðann, eins og hann sætt-
ir sig við allt, sem náttúrlegt
er. Montaigne hafnar hér alger-
lega kenningu kristindómsins,
sem færir markmið lífsins út
fyrir lífið sjálft, og lætur lífið
þjóna dauðanum, m. ö. o. iífið
á að vera undirbúningur undir
dauðann. Montaigne er hér al-
heiðinn í hugsun: Lífið er
mönnum gefið til að njóta þess.
Lífsnautnin er í því fólgin að
lifa í sem fyllstu samræmi við
náttúruna. Náttúran er mildur
leiðsögumaður, en jafnframt
gætinn og réttlátur. Allt getur
verið varasamt, sem er gagn-
stætt náttúrunni, en allt ætti
að vera geðfellt, sem er í sam-
ræmi við hana. Maður gæti
stundum haldið að hann væri að
lesa Rousseau. Montaigne rit-
ar langt mál um Indíánana í
Ameríku og telur þá lifa miklu
fegurra og hamingjusamara lífi
en menningarþjóðirnar. Hin
ríka löngun Montaigne til að
njóta lífsins, veldur því að hann
dáir náttúruna, því að hún
veitir okkur tækifæri til lífs-
nautnar. Svölun þarfa okkar og
eðlishvata er ávallt þægileg.
Þegar við höfum notið lífsins,
verður dauðinn okkur léttbær-
ari og þótt hann sé ávallt á
næstu grösum við okkur, meg-
um við ekki láta umhugsun um
hann spilla lífsnautn okkar.
Það hefur oft verið sagt um
Montaigne, að hann hafi verið
kaþólskur, en ekki kristinn, og
og er þar heppilega að orði
komizt. Hvergi sjást þess merki,
að þessi fjölfróði maður hafi
nokkru sinni opnað Nýjatesta-
mentið. Enginn skyldi áfellast
Montaigne, þótt hann gengi