Úrval - 01.06.1955, Síða 91

HANN TRTJÐX Á SMÁÞJÓÐIRNAR
grein fyrir sjálfar. Að nokkru
leyti vegna þess að þær eru
óbundnar valdinu. Það leggur
þeim í hendur sterka aðstöðu og
mikla ábyrgð. Þær hafa þessu
mikilvæga hlutverki að gegna
bæði í hinum daglegu umræðum,
sem nú fara fram, og einnig
á úrslitastundum.
Haldið þér, að ný styrjöld
mundi hafa í för með sér að
menningin liði undir lok?
Einstein hikar andartak;
augnaráðið verður innhverft,
eins og hann vilji horfa inn í
framtíðina. Svo kemur svarið:
Já. Ef til vill strax. Að
minnsta kosti að nokkru leyti,
og áreiðanlega mun hún verða
upphafið að endalokunum. Ný
styrjöld mundi óhjákvæmilega
verða upphafið að hörmungum,
sem menningin mundi ekki lifa
af. Ég á við . . . við yrðum þá
komin inn á braut þaðan sem
ekki yrði aftur snúið, og sem
hallar æ meira undan fæti, niður
í hyldýpið.
I hverju er stríðshættan fólg-
in?
Það er engin skynsamleg á-
stæða til styrjaldar. Frá þjóð-
ernislegu sjónarmiði. Öll rök
mæla með friði. Sigur í styrjöld
með nútímavopnum verður í
engu frábrugðinn ósigri. Hætt-
an er í því fólgin, að menn-
irnir láta tilfinningarnar ráða
í þessum málum, einmitt þeg-
ar mest þörf er á víðsýni og
skýrri hugsun.
Teljið þér að unnt verði að
89-
komast hjá hörmungum styrj-
aldar á þann hátt að þjóðirn-
ar lagi sig af frjálsum vílja
hver að annarri, finni einskon-
ar alþjóðajafnvægi?
Nei. Samskipti innbyrðis ó-
háðra þjóða, án alþjóðlegs
skipulags, eru í eðli sínu stríð
og hljóta fyrr eða síðar að
leiða til vopnaviðskipta.
Ég er sannfærður urn, að
eina ráðið til að bjarga frið-
inum og þar með mannkyninu
er að koma á fót sambands-
stjórn fyrir allan heiminn. Hún
þyrfti ekki verða meiri skerð-
ing á sjálfsákvörðunarétti ein-
stakra þjóða en þvingun sú,
sem gagnkvæmar hótanir leggja
nú á þjóðirnar. Og hún mundi
gera öll önnur vandamál mann-
kynsins, skiptingu og dreifingu
matvæla til dæmis, miklu auð-
veldari viðureignar. Það getur
ekki verið friðvænlegt í heimi
þar sem þjóðirnar eru gráar
fyrir járnum og stjórnleysi rík-
ir í samskiptum þeirra.
Myndu Rússar vilja vera
með?
Því ekki það . . . Ef tilraun-
in er gerð í einlægni og af sann-
girni sem sameiginlegt átak,
vegna þess að menn sjá, að hér
er um að ræða bráða nauðsyn
fyrir okkur öll.
Þjóðirnar verða að skilja á-
standið þannig, að þær gangi
að því í einlægni að koma á fót
sameiginlegri stjórn í alþjóða-
málum, þar sem allar þjóðir-
eiga fulltrúa. Við þurfum að