Úrval - 01.06.1955, Síða 78

76
ÚRVAL.
eru harðir og tíðir, geta þeir
valdið þunglyndi eða líkamleg-
um þjáningum. Við getum jafn-
vel orðið gagntekin ástríðu,
sem knýr okkur til að stela,
kveikja í, valda óspektum eða
til annarra ofbeldisaðgerða.
Þessa baráttu milli sköpunar-
og eyðileggingarafla má greina
jafnaugljóslega hjá hópum og
þjóðum og hjá einstaklingum.
Einvaldar hafa lyfzt til valda
á öldufaldi haturs — haturs
til óvinaþjóðar — sem þjóð-
félagið telur ekki aðeins leyfi-
legt, heldur beinlínis hrósvert,
og sem er þessvegna hinn
ákjósanlegasti farvegur fyrir
beiskar tilfinningar.
Sem betur fer eru eyðilegg-
ingaröflin þó alls ekki allsráð-
andi. I þeim sama heimi þar
sem safnað er atómsprengjum,
hefur það skeð, að ekki aðeins
forstjóri, heldur og öll stjórn
byggingarfyrirtækis, sem var
að reisa 8 milljón króna bygg-
ingu, lét stöðva mikinn hluta
verksins meðan rauðbrystingur
sem verpt hafði í stálgrind
byggingarinnar, var að unga
út. Báðar staðreyndirnar eru
jafntrúlegar. Hvor um sig er
hlið á mannlegu eðli.
Þetta mannlega eðli, eðli okk-
ar, hefur verið hugsandi mönn-
um ráðgáta frá örófi alda. Þeir
hafa spurt: hver er þessi bar-
átta í manninum? Hvert er
þetta illa innræti í sálarfylgsn-
um okkar, sem eflir okkur
til ofbeldis þegar skyndileg
ástríða grípur okkur? Eru
það f járhagsörðugleikar eða þrá
eftir öryggi eða valdafýkn, sem
setur okkur skör lægra en önn-
ur dýr?
Nú, eins og áður í sögunni,
hafa jafnvíg öfl gert sér geypi-
leg hervirki, sem varpa skugga
vonleysis yfir heiminn. Feikn-
legum fjármunum er sóað í að
hlaða upp vopnabirgðum til
þess að halda yfirburðum í
vígbúnaðarkapphlaupinu, og of-
boðslegri orku er eytt í að
sannfæra þær þjóðir, sem
standa utan við, að báðir séu í
þjónustu göfugra lífs og starfi
í anda þess. Báðir reyna að
ryðja hugmyndakerfum sínum
rúm með valdi, gleymnir þess,
að vald eflir gegn sér vald, og
að Vald, sem beitt er til að berja
niður hugsjónir, elur af sér of-
stækismenn og píslarvotta.
Til þessa dags hafa hvorki
vísindin né efnahagsmálin haft
merkjanleg áhrif á mannlegt-
eðli. Þrátt fyrir atómvopn og
iðnvæðingu á sér enn stað í
einstaklingnum sama togstreit-
an milli sköpunar- og eyðilegg-
ingarhvata.
Hver öld hefur sínar hug-
myndir og björtu vonir um að
breyta heiminum. Á okkar öld
er það sálfræðin, sem á að
bjarga. Erum við hrokafull í
þeirri trú okkar, að henni muni
takast það, sem önnu úrræði
hafa enn ekki dugað til? Ástæð-
an til þess að við erum vongóð
nú, er sú, að sálfræði hefur