Læknablaðið : fylgirit - 05.01.2015, Blaðsíða 90

X V I I V Í S I N D A R Á Ð S T E F N A H Í
F Y L G I R I T 8 2
90 LÆKNAblaðið/Fylgirit 82 2015/101
V 105 Gæða verkjameðferð á sjúkrahúsi: Hugtakagreining
Sigríður Zoëga1,2, Sigríður Gunnarsdóttir1,2, Margaret E. Wilson3, Debra. B. Gordon4
1Landspítala, 2Hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands , 3University of Nebraska, 4Department of
Anesthesiology & Pain Medicine, University of Washington
szoega@landspitali.is
Inngangur: Verkir eru algengir á sjúkrahúsum og verkjameðferð er
mikilvægur hluti gæða heilbrigðisþjónustu. Hugtakið gæða verkjameð-
ferð er mikið notað í fræðilegum texta en virðist lauslega skilgreint.
Tilgangur rannsóknarinnar var að meta og skilgreina hugtakið gæða
verkjameðferð.
Efniviður og aðferðir: Hugtakagreining með aðferð Morse var notuð til
að greina hugtakið. Efnisleit var gerð út frá völdum lykilorðum í fimm
gagnagrunnum. Alls voru 37 ritrýndar greinar sem fjölluðu um gæði
og verki á sjúkrahúsum greindar og gögn samþætt út frá skilgreiningu,
einkennum, árangri, mörkum og forsendum hugtaksins.
Niðurstöður: Einungis ein formleg skilgreining á hugtakinu gæða
verkjameðferð fannst. Ákveðinn sameiginlegur skilningur á hugtakinu
virðist þó vera til staðar sem endurspeglast í spurningalistum sem ætlað
er að mæla hugtakið. Gæða verkjameðferð á sjúkrahúsi er margþætt
hugtak sem má skilgreina út frá stofnanatengdum þáttum (structure),
s.s. þjálfuðu starfsfólki, verklagsreglum og aðgengi að sérhæfðri
þjónustu; meðferðarferli (process) sem felur m.a. í sér mat á verkjum og
árangri meðferðar, gagnreynda verkjameðferð og fræðslu til sjúklinga
og aðstandenda; og árangri meðferðar (outcomes), s.s. aukinni virkni,
ánægju sjúklinga, minni verkjum og færri aukaverkunum meðferðar.
Gæða verkjameðferð byggir á jafnræði, er örugg, veitt á réttum tíma,
árangursrík, skilvirk og tekur mið af óskum og þörfum sjúklinga.
Ályktanir: Þrátt fyrir að vera lauslega skilgreint virðist gæða verkja-
meðferð engu að síður vera mælanlegt hugtak. Gæða verkjameðferð
má skilgreina í samræmi við líkan Donabedian út frá stofnanatengdum
þáttum, ferli og árangri meðferðar. Þörf er á frekari rannsóknum á sam-
bandi þessara þriggja þátta til að bæta gæði verkjameðferðar á sjúkra-
húsunum.
V 106 Sýkingar hjá sjúklingum með Waldenströms sjúkdóm
Sigrún Helga Lund1, Malin Hultcrantz2, Lynn Goldin3, Ola Landgren4, Magnus
Björkholm2, Ingemar Turesson5, Sigurður Y. Kristinsson1,2
1Faculty of Medicine, University of Iceland, 2Department of Medicine, Division of Hematology,
Karolinska University Hospital and Karolinska Institutet, 3Division of Cancer Epidemiology
and Genetics, National Cancer Institute, National Institutes of Health, 4Myeloma Service,
Division of Hematologic Oncology, Memorial Sloan-Kettering Cancer Center, 5Department of
Hematology and Coagulation Disorders, Skane University Hospital
sigrunhl@hi.is
Inngangur: Sýkingar eru algeng orsök veikinda og dauðsfalla hjá sjúk-
lingum með illkynja blóðsjúkdóma. Þekking er takmörkuð á uppkomu
sýkinga hjá sjúklingum með Waldenströms sjúkdóm (Waldenström´s
macroglobulinemia (WM)). Markmið rannsóknarinnar er að meta
sýkingaráhættu WM sjúklinga.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin notar samkeyrslu sænsku krabba-
meins-, sjúklinga-, þjóð- og dánarmeinaskránna, ásamt gagnagrunni
stærstu blóðsjúkdóma/krabbameinsdeilda landsins. Þátttakendur voru
allir einstaklingar sem greindust með WM í Svíþjóð á árunum 1980-
2005. Til viðmiðunar fyrir hvern WM sjúkling voru valdir allt að fjórir
einstaklingar, lifandi á greiningardegi, paraðir eftir búsetu, aldri og
kyni. Þátttakendum var fylgt eftir m.t.t. sýkinga og dauða eða fram til
loka árs 2006. Samband WM og sýkinga er sett fram með áhættuhlutfalli
(HR) og 95% öryggisbilum.
Niðurstöður: Þátttakendur voru 2608 WM sjúklingar og 10433 pöruð
viðmið. Meðaleftirfylgnitíminn var 4,2 ár hjá WM/LPL og 6,9 ár hjá við-
miðum. Á eftirfylgnitímanum fengu 2801 sýkingar. WM sjúklingar voru
í aukinni áhættu (HR=3,4;3,1-3,6) á sýkingu. Áhættan var aukin fyrir
bakteríusýkingar (HR=3,2;2,9-3,5), þar af: blóðsýkingar (HR=9,3;3,7-
23,5), hjartaþelsbólgu (HR=5,0; 2,5-10,0), lungnabólgu (HR=3.8;3,4-4,2),
heilahimnubólgu (HR=3,4;1.1-10,3), húðnetjubólgu (HR=2,6;2,0-3,4),
beinasýkingar (HR=1,9;1,01-3,6) og nýrnasýkingar (HR=1,6;1,2-2,4).
Áhættan var einnig aukin fyrir veirusýkingar (HR=6,0;4,9-7,3), þar af:
ristil (HR=9,2;6,7-12,6) og inflúensu (HR =2,3;1,5-3,5). Samanborið við
WM sjúklinga greinda 1980-1989, jókst sýkingaráhættan á tímabilunum
1990-1999 (HR=1,5;1,3-1,6) og 2000-2004 (HR=1,8;1,6-2,1). Konur voru
í minni sýkingarhættu en karlar (p<0,001). Sýkingaráhættan jókst með
aldri (p<0,001).
Ályktanir: Sjúklingar með WM hafa verulega hækkaða áhættu á upp-
komu sýkinga af völdum fjölbreyttra sýkingarvalda í flestum líffæra-
kerfum. Þessar niðurstöður undirstrika að meðferð og eftirfylgni WM
skuli taka mið af víðtækri ónæmisbælingu þessa sjúklingahóps.
V 107 Taugafræðileg fræðsla og gjörhygli í þverfræðilegri
verkjameðferð: Heilsutengd lífsgæði kvenna
Sigrún Vala Björnsdóttir1,2, Margrét Arnljótsdóttir3, Gunnar Tómasson2, Jan
Triebel4, Unnur Anna Valdimarsdóttir2
1Námsbraut í sjúkraþjálfun, læknadeild Háskóla Íslands, 2Miðstöð í Lýðheilsuvísindum,
Háskóla Íslands, 3Heilsustofnun NLFÍ, 4Akademiska University Hospital, Uppsala
sigrunvb@hi.is
Inngangur: Þrálátir verkir eru fjölþætt vandamál sem krefjast þver-
fræðilegra úrræða. Megin markmið rannsóknarinnar var að bera saman
árangur af tveimur tegundum þverfræðilegra fjögurra vikna inngripa
við endurhæfingu kvenna með þráláta stoðkerfisverki; hefðbundið
verkjaprógram (TMP) með áherslu á þjálfun, slökun og bakskóla-
fræðslu samanborið við svipað prógram auk taugafræðilegrar fræðslu
og gjörhygli (NEM).
Efniviður og aðferðir: Þessi langsniðs áhorfsrannsókn fór fram á
Heilsustofnun NLFÍ. Þátttakendur voru 122 konur sem fengu TMP
(2001-2005) og 90 sem fengu NEM (2006-2008). Samanburðarhópur
(57 konur) var valinn af biðlista (2008). Spurningalistinn Heilsutengd
Lífsgæði (HTL) með 11 undirþáttum og heildarstigi ásamt sjónkvarða
(VAS-kvarði) sem metur magn verkja voru lagðir fyrir í byrjun og lok
inngrips. Til að bera saman hópana var notuð fervikagreining (ANOVA)
á breytingagildum frá upphafi til loka. Tölfræðiforritið SPSS-20 var
notað og marktektarmörkin voru 0,05.
Niðurstöður: Marktækur munur fannst á milli samanburðarhóps annars
vegar og beggja meðferðarhópa hins vegar með tilliti til magns verkja
(p<0,001) og allra þátta HTL (p<0,001) nema fjárhags (p>0,05). Einnig
kom í ljós að svefn var marktækt betri hjá NEM hóp til samanburðar við
TMP hóp (p<0,01) í kjölfar meðferðar. Enginn munur fannst milli með-
ferðarhópa með tilliti til annarra útkomumælinga.
Ályktanir: Fyrstu niðurstöður benda til að konum sem hafa þráláta verki
gagnist betur eins mánaðar þverfræðileg endurhæfing með áherslu á
taugafræðilega fræðslu og gjörhygli en eins mánaðar hefðbundin þver-
fræðileg endurhæfing þegar horft er til svefnvandamála. Með tilliti til
magns verkja og annarra þátta HTL virðast úrræðin jafngagnleg og betri
en engin meðferð. Verið er að framkvæma eftirfylgdarrannsókn.