Læknablaðið : fylgirit - 05.01.2015, Blaðsíða 6

X V I I V Í S I N D A R Á Ð S T E F N A H Í
F Y L G I R I T 8 2
6 LÆKNAblaðið/Fylgirit 82 2015/101
ÁGRIP GESTAFYRIRLESTRA
Kabuki-heilkenni er sjaldgæf (1:30,000) erfðafræðileg
ástæða fyrir þroskaskerðingu og hafa tvö gen fundist sem
valda þessu heilkenni (KMT2D og KDM6A). Hvort genið
sem er veldur svipaðri sjúkdómsmynd en bæði þessi gen
hafa hlutverki að gegna við að opna litni (e. chromatin).
Ef sjúkdómsmynd Kabuki-heilkennis tengist truflun á
opnun litnis, ætti að vera hægt að draga úr áhrifum gall-
ans með lyfjum sem opnað geta litni.
Til að prófa þessa tilgátu höfum við skoðað nýtt
músamódel af Kabuki-heilkenni sem vantar SET metýl-
unarhluta KMT2D gensins (Kmt2d+/βGeo). Kmt2d+/βGeo mýs
hafa ýmis einkenni sem svipa til þess sem við sjáum í
sjúklingum, til að mynda vaxtarskerðingu og smækkun
á efra skoltsbeini. Þessar mýs sýna einnig skort á utan-
genamerkinu H3K4me3 og frumur úr þessum músum
hafa skort á H3K4me3 histónhalavirkni og báðir gallar
svara lyfjum sem hindra af-asetýleringu á histónum.
Við höfum sýnt fram á minnisskerðingu í Kmt2d+/
βGeo músum (P<0,005), tengda skorti á utangenamerkinu
H3K4me3 í korntaugafrumum í dentate fellingu (e. gra-
nule cell layer of the dentate gyrus). Á þessu sama svæði
sáum við óeðlilega nýmyndun á taugafrumum byggt á
talningu á fjölda frumna sem eru annaðhvort doublecortin
(P<0,001) eða EdU jákvæðar (P<0,01). Eftir tvær vikur af
meðferð með lyfi sem hindrar histón af-asetýlingu (AR-
42), sáum við betrumbót á öllum göllum í dentate fellingu
sem einnig hélst í hendur við bætta getu í minnisprófum.
Kabuki-heilkenni er mögulega meðhöndlanleg ástæða
fyrir þroskaskerðingu jafnvel við greiningu þar sem
tauganýmyndun í dentate fellingu heldur áfram á full-
orðnisárum. Vinna okkar tengir tauganýmyndun við
þroskaskerðingu og opnar fyrir frekari meðferðarþróun.
Við erum nú að athuga hvort kolvetnalaust fæði (e.
ketogenic diet) getur náð sambærilegum árangri en einn
af ketónunum (beta-hydroxybutyrate) hindrar einnig
af-asetýleringu á histónhölum og eru fyrstu niðurstöður
nokkuð lofandi.
Ebólu-faraldurinn sem nú geisar í Vestur-Afríku hefur
þegar sýkt um 16.000 manns og lagt um 5700 að velli.
Líklega eru tilfellin miklu fleiri, kannski tugþúsundir.
Ebólaveiran greindist fyrst árið 1976 í Kongó og Súdan og
hafa síðan orðið á þriðja tug smárra faraldra, en eingöngu
í ríkjum í Mið-Afríku.
Núverandi faraldur er sá fyrsti í Vestur-Afríku og
jafnframt sá langstærsti. Hann hófst í desember 2013 og
hefur að mestu verið bundinn við Gíneu, Síerra Leóne og
Líberíu. Hann barst einnig til Nígeríu, Senegal og Malí
en hefur þó ekki náð útbreiðslu þar. Ennfremur hafa
vestrænir heilbrigðisstarfsmenn verið fluttir veikir til síns
heima og verið sinnt þar. Þrír einstaklingar hafa smitast
á Vesturlöndum (Bandaríkjunum og Spáni) við að sinna
veiku fólki þar. Lítið lát er á útbreiðslunni, en þó hefur
heldur hægt á henni í Líberíu og Gíneu, en hún er enn
óheft í Síerra Leóne.
Ljóslega stafar mestur hluti vandans af máttvana
heilbrigðiskerfi og mikilli fátækt á slóðum faraldursins,
auk þess sem hann hefur leikið efnahag ríkjanna grátt.
Viðbrögð alþjóðasamfélagsins voru sein og urðu vart
marktæk fyrr en í júlí 2014. Engin meðferð er þekkt, en
loks á síðustu vikum eru rannsóknir á tveimur lyfjum
(Brincidofovir og Favipiravir) og tveimur bóluefnum að
hefjast. Dánartala í núverandi faraldri er um 35% og er
reyndar mismunandi eftir landsvæðum, en hefur farið
upp í 90% í fyrri faröldrum.
Umhugsunarefni er hvers vegna jafnskæður sjúk-
dómur hefur verið þekktur síðan 1976 án þess að lyfja-
meðferð eða virkt bóluefni sé þekkt. Helsti vandinn á
Vesturlöndum er ekki sjúkdómurinn sjálfur, heldur óttinn
við hann. Þó hann hafi verið fluttur til Vesturlanda er úti-
lokað að hann breiðist þar út. Alþjóðasamfélagið þarf því
að leggja sitt af mörkum til baráttu gegn ebólu þar sem
hún er, þ.e. í Vestur-Afríku. Nú sér þess loks stað, þótt
seint sé.
G 1 Kabuki-heilkenni: Mögulega meðhöndlanleg ástæða fyrir þroskaskerðingu
Hans Tómas Björnsson
læknir við McKusick-Nathans erfðalækningastofnunina og barnadeild John Hopkins háskólasjúkrahússins í Baltimore, Bandaríkjunum
hbjorns1@jhmi.edu
G 2 Ebóla: Vandi Vestur-Afríku eða Vesturlanda?
Sigurður Guðmundsson
smitsjúkdómalæknir og prófessor við læknadeild Háskóla Íslands
siggudm @landspitali.is