Læknaneminn - 01.09.1981, Blaðsíða 10

legt við þreifingu. Finnist fyrir því við vinstri rifja-
boga, má búast við að það sé tvisvar til þrisvar sinn-
um stærra en eðilegt má telj ast. Þegar þreifað er eft-
ir miltanu (mynd 3), er fingrum hægri handar þrýst
undir vinstri rifjaboga rétt innan við fremri axillar-
línu, vinstri hönd sett undir mjóbak vinstra megin
og því þrýst fram, um leið og sjúklingurinn er beð-
inn um að draga djúpt inn andann. Ekki má þrýsta
fingrum hægri handar djúpt inn í kviðarholið, þar
sem miltað er staðsett framarlega. Stundum getur
verið auðveldara að finna fyrri miltanu í hægri hlið-
arlegu. Hægt er að missa af stækkuðu milta, sé það
svo stórt að neðri rönd þess nær niður fyrir crista
iliaca og misst er af henni við þreifingu. Sé þá þreif-
að upp eftir innri brún miltans, má finna fyrir in-
cisuru þess til frekari glöggvunar á, hvaða líffæri
hér er um að ræða.
Aorta. Þegar þreifað er djúpt í kvið, má finna
fyrir aorta, a. m. k. hjá grönnu fólki. Til að svo
megi verða, er mikilvægt, að fá góða slökun á kvið-
vegg. Fingur beggja handa eru settir báðum megin
við aorta og reynt er að gera sér grein fyrir breidd
hennar og þenslu við æðaslátt. Hægt er að finna fyr-
ir aorta í epigastrium og niður í kvið um eða neðan
við nafla, þar sem hún greinist í iliaca æðarnar.
Banh
Kviðarholið er áreiðanlega oft skoðað, án þess að
það sé bankað, en þá er hætt við að mikilvæg vitn-
eskja fari forgörðum. Erfitt er að gera sér grein íyr-
ir stærð lifrar, án þess að banka deyfu hennar út.
Efri lifrarrönd er ákvörðuð með nokkuð þungu
banki, til að gera sem minnst úr truflandi áhrifum
frá þunnri neðri rönd lungans, sem yfir Iifrinni
liggur. Neðri rönd lifrar er fundin með léttu banki,
til að bergmálandi tónn garnanna trufli ekki. Ná-
kvæmni þessarar rannsóknaraðferðar hefur þó ver-
ið dregin í efa og sýnt fram á lilhneigingu til að
vanmeta stærð lifrarinnar um meira en 2 sm í helm-
ing tilvika. Miðað var þá við lifrarstærð við ístópa-
skönnun.
Erfitt er að setja fram ákveðin mörk um lifrar-
stærð. f því sambandi má þó vísa í athugun Castell
et al., en þar er ákvörðun á eðlilegum lifrarmörkum
byggð á kyni, hæð og þyngd. Þannig var lifrardeyfa
í miðclavicularlínu að meðaltali 11,6 sm, með efri
mörkum 14,6 og neðri mörkum 8,6 sm, ef þyngd
(lean body mass) var 62 kg.
Miltisdeyfu má banka út í miðaxillarlínu. Sé hún
meira en 8 sm hjá fullorðnum, er miltað talið stækk-
að. Bank er einnig gagnlegt til að ákvarða mörk
þvagblöðru, þegar þvag stendur í henni. Sé grunur
um ascites er hægt að nota ýmsar rannsóknaraðferð-
ir, t. d. má athuga fyrir breytilegri deyfu, eftir því
hvernig sjúklingurinn liggur. Byrjað er á að banka
út deyfu til hliðanna með sjúklinginn liggjandi á
bakinu. Síðan er albugað, hvort deyfan færist nær
miðju, þegar hún er bönkuð út með sjúklinginn
liggjandi á hlið.
Mllustun
Garnahljóð geta verið óeðlilega há við þrengsli í
þörmum og rennslishindrun. Hlustun getur hjálpað
til að greina á milli gamastíflu og lífhimnubólgu.
Þannig myndu eðlileg gamahljóð mæla gegn líf-
himnubólgu, þar sem garnahreyfingar minnka eða
hverfa við þann sjúkdóm. Sé tæmingarhindrun í
maga heyrist gutl, ef hann er þreifaður eða sjúkl-
ingnum snúið til beggja hliða.
Dynur yfir æðum í kviðarholi er ekki mj ög fátíð-
ur hjá heilbrigðu fólki, einkum ungu. Heyrist hann
ofarlega í kviðarholi gæti hann bent til þrengsla í
arteria mesenterica. Einnig má heyra dyn ef aneur-
ysma er í aorta abdominalis eða öðrum æðum í kvið-
arholi. Vel þekktur er dynur yfir nýrnaslagæð, en
hann heyrist hjá % sjúklinga með hypertensio af
völdum þrengsla í þeirri æð. Dynur yfir lifur, bund-
8
LÆKNANEMINN