Læknaneminn - 01.09.1981, Blaðsíða 59

Eitlastækkanir í mediastinum fylgja oft bólgum í
lungum og valda þá venjulega engum greiningarerf-
iðleikum, tuberculös adenit sjáum við oftast hjá
börnum og ungu fólki við frumsmit og sarcoidosis
getur komið sem stækkaðir mediastinaleitlar ein-
göngu. illkynja eitlastækkanir eru oftast liður í hinni
almennu sjúkdómsmynd illkynja æxla í lungum og
víðar. Við bráða 'hvítblæði verða oft miklar eitla-
stækkanir hjá börnum. Malign lymfóm, þ. e. a. s.
Hodgkins-sjúkdómur og skyld lymfom, eru algeng
orsök að mediastinal eitlastækkunum, ennfremur
meinvörp. Röntgenologiska myndin við æxli og eitla-
stækkanir er þétting, breikkun á miðmæti og hilus-
stækkun með bugðóttu eða polycyklisku útliti, stund-
um sést atelektasis í lungum vegna stíflu eða þrýst-
ings á berkjur auk annarra fylgieinkenna. Við svo-
kallað Pancoast’s æxli virðist vera um samband við
mediastinum superior að ræða, en svo er þó ekki,
heldur er það illkynja lungnaæxli, oftast berkjucar-
cinoma, við apex, sem veldur þar homogen skugga,
og úsurur í rifin má oft sjá, en það getur ráðist inn
í þau, hrygg pleura, taugarætur (plexus brachialis)
ef til vill og sympatisku gangliurnar. Akút media-
stinitis er fátíður, sést helst við perforasjón á vél-
inda, mediastinalskugginn er þá jafnan breikkaður
og rendur óskýrar og loft getur sést. Við mediastinal
emfysema eða pneumomediastinum sjást meira eða
minna lóðréttar dökkar rákir af loftinu, sem ryður
sér braul milli vefjalaganna, sérstaklega í mediastin-
um superior og stundum teygir það sig upp á háls,
en í börnum ýtir það thymus upp og í nýburum og
kornabörnum geta blöðin lyfst líkt og vængir og
breitt úr sér og er það afar sérkennilegt, stundum
nefnt „spinnaker’s sign“ (segleinkenni).
Þind
Lega hennar og starfshæfni hafa grundvallarþýð-
ingu og sjúkdómar í henni setja sinn svip á lungna-
myndina. Þindarhástaða leiðir alltaf til eða er afleið-
ing af minnkaðri öndun, þótt í heilbrigðu fólki sé,
t. d. við adipositas eða hjá barnshafandi konum. Af
sjúklegum orsökum mætti nefna atelektasis, ascites,
æxli í kviðarholi, stækkaða lifur eða milta, subfren-
iskan abscess, dilatasjón á maga og görnum, inter-
position á colon (interposilio hepato-diaphragmat-
ica), þindarlömun eða relaxatio diaphragmatica.
Dystopia diaphragmatica er til sem sjaldgæf anomali.
Þindarlágstaða kemur fram við aukinn þrýsting í
pleuraholi við vökvasamsafn eða loftbrjóst (ten-
sjón), fyrirferðarmikla tumora, en þó fyrst og fremst
við emfysema. Ef kviðveggurinn er slakur eða lam-
aður veldur ]jað einnig lágstæðri þind. Hindraðar
hreyfingar koma fram við emfysem, bólgur og æxli,
en við freniskuslömun er um paradoxal hreyfingu að
ræða, sést einnig við tensjónspneumothorax (þindin
hreyfist upp í innöndun og niður í útöndun).
Æxli í sjálfri þindinni eru sjaldgæf: fibrom, li-
pom, fibrosarkóm o. s. frv. og skaga upp í brjósthol-
ið og gefa skugga og einkenni eftir staðsetningu.
Primerar bólgur í sjálfri þindinni, s.k. Hedblom’s
syndrom, eru nánast fræðilegur möguleiki.
fírjóstveggurinn
Sjúklegar breytingar í brjóstveggnum geta valdið
okkur nokkrum greiningarerfiðleikum, og þó þeim
sé ekki til að dreifa, er rétt að minnast þess, að brjóst
og þéttir brjóstvöðvar vakla skuggum, sem koma
fram á lungnamyndum. Sama gera geirvörtur, búð-
fellingar og loftið undir þeim getur villt á sér heim-
ildir. Aðskotahluti og artefakta má og nefna (sjá
mynd 24), og minnast mætti á hinar svokölluðu
plúmbur, er sjást örsjaldan nú orðið, heyra til lið-
inni tíð. Þær gefa allstóran homogenan skugga yfir
síðu og efri hluta lungnafeltsins eða apexsvæðinu og
geta líkst meiri háttar pleuraþykkni, empyemi eða
jafnvel Pancoast-æxli. Áður fyrr var blásning mik-
ið notuð sem kollapsmeðferð við lungnaberkla, en
ef henni var ekki við komið vegna samvaxta og um
cavernu í apex að ræða, var gripið til plombage: 2.
og 3. rif resesseruð, pleuran losuð frá til að lungað
félli saman og holrúmið er þannig myndaðist extra-
pleuralt var fyllt með paraffini eða olíu - það var
kallað plúmba (plombage, oleothorax).
Kalkaðir eitlar, flegmonur, æxli í húð: lipom,
stilkuð æxli, neurofibrom, atheroma valda okkur
sjaldnast erfiðleikum heldur ekki æxli í brjósti; það
er vitað um þau fyrir, en ber þó að hafa í huga, og
t. d. getur þétt fibroadenoma í brjóstvegg líkst coin-
lesjón eða metastatiskum hnút og kölkuð cysta ca-
vernu. Anomaliur og kalkanir í rifjum geta valdið
vissum erfiðleikum, eins og t. d. þegar frammendi
rifs er klofinn og kvíslarnar vaxnar við næsta rif
LÆKNANEMINN
57