Læknaneminn - 01.09.1981, Blaðsíða 49

nefndar septallínur sem er hlutlausara orð. A-línurn-
ar svokölluðu eru 3^1 cm á lengd, hárfínar og geisla
ut frá hili, fylgja æða- og berkjuslíðrum út frá
þeim, B-línurnar eru styttri, algengari, auðþekktari
°g Hggja yst og neðst í lungunum þversum, hárfínar,
1-2 cm á lengd, og fylgja septa frá brjósthimnu inn
a við. C-línurnar eru hárfínar, víxlast eða fléttast og
koma fram, þegar skilveggirnir liggja hver yfir ann-
an og myndin verður netkennd.
Vökvi í pleuraholi
Vökvi í pleuraholi (pleural effusion, Erguss im
Pleuraspalt) stafar lang oftast af votri brjósthimnu-
hólgu vegna sýkla- eða veirusýkinga, og var berkla-
hrjósthimnubólga hér áður fyrr efst á blaði og þótt
tíðni hennar hafi hraðminnkað verðum við ætíð að
hafa hana í huga. Meinvörp og illkynja æxli geta í
hyrjun komið fram sem hreinn pleuravökvi og
lungnaæxli, einkum berkjucarcinoma, leiða oft til
vökvamyndunar í pleuraholi, einnig sýklasýkingar
i sambandi við þá. Hjartabilun getur ennfremur
verið orsök, nýrnabilun og stundum er hún liður í
vissum sjúkdómum, eins og febris reumat. og poly-
serositis. Chylusvökvi getur safnast fyrir í pleuraholi
við lymfatiska stíflu (chylothorax) og blóð við
averka (hæmothorax) og fleiri ástæður og tilvik
fflætti nefna. Ef exudatið er graftarkennt tölum við
um pyothorax eða purulent pleuritis, en um empyema
hins vegar ef exudatið er purulent og lokað, og al-
gengustu sýkingarvaldarnir þá eru hemolyt. strepto-
kokkar og stafylokokkar. Hver svo sem vökvinn er
°g orsökin til vökvasafnsins gefur hann alltaf sams
konar röntgenolokisk einkenni, Jr. e. J)éttan homogen
skugga, en lega hans og annað útlit er þó misjafnt
eftir ýmsu og m. a. hefur það mikið að segja, hvort
vökvinn er frír og getur runnið óhindrað til eða
hvorl samvextir hamla Jrví og hvort hann er aflokað-
ur eða ekki. Frá meini í lunga má jafnan greina
hann út frá hinni anatomisku legu og skörpum rönd-
um auk annarra atriða og ef loft er j afnframt til stað-
ar í pleuraholinu fáum við fram lárétt vökvaborð.
Samvextir breyta myndinni oft mikið, en þegar vökv-
mn er frjáls safnast hann fyrst fyrir í dýpstu og
lægststandandi hlutum pleuraholsins og er það því
háð legu sjúklings, hvort hann stendur eða liggur
og þá jafnframt hver geislastefnan er, hvernig mynd-
in kemur út. Ef sjúkl. stendur t. d. safnast vökvinn
fyrst fyrir í sinus phrenico-costalis og Jjað getur Jjurft
talsvert magn til að fylía hann svo að hann sjáist eða
gefi skugga á framanmyndinni eða 3-500 ml., en á
hliðarmyndinni sést hann vel sem missterkur skuggi,
allt eftir magninu er fyllir út sinusinn að aftan og
máir út þindarrendurnar Jjar. Sé um rekkjumynd að
ræða með sjúkl. á bakinu verður viðkomandi lungna-
felt fölara, Jjar sem vökvinn dreifist út yfir bakflöt-
inn. A hliðarlegumynd má sjá frítt vökvaborð. Þeg-
ar um meira eða verulegt vökvasafn er að ræða er
algengast að skugginn leggi sig upp með síðunni
með íbjúgri rönd inn að lunganu og að neðan og
innan rennur hann saman við þindar-, lifrar- og
hjartaskuggann eftir atvikum. Á hliðarmyndinni er
skugginn oft eins Jjéttur, en teygir sig hærra upp með
baki heldur en framveggnum (sternum), röndin er
íbjúg og oft með einum eða tveim minni toppum
(ætla mætti að yfirborð vökvans i pleuraholi væri
lárétt ekki síður en í öðrum „ílátum“ og er hér Jjví
um ljósmyndafræðilega hlið að ræða nema loft sé
með). Vökvinn dregst oft nokkra mm inn í glufurn-
ar og hefur Jjað að sjálfsögðu greiningarlega Jjýð-
ingu, og enn meir ef um einhvern kollaps á mið- eða
neðri lobi er að ræða. Við mjög mikið vökvasafn
Jjrýstist lungað saman undan vökvanum (kompres-
sjónsatelektasa) og stór hluli eða nær allur brjóst-
helmingurinn er skyggður. Smá hluti af lunganu of-
antil eða yfir toppi er loftaður og skín í gegn; mis-
mikil tilfærsla er á hjarta og barka yfir til mótsettr-
ar hliðar, skuggarnir af vökva og hjarta renna sam-
an, einnig af þind og svo og af lifur, ef Jjví er að
skipta, þ. e. um hæ. pleurahol að ræða. Þindin getur
verið upplyft vegna eiturefnalömunar, en hitt er líka
til, að hún sé sigin unclan vökvajjunganum og frek-
ast að við sjáum þið vi. megin út frá legu maga-
blöðrunnar eða lofti í ristli undir þindinni. Ef um
mjög mikinn pleuravökva er að ræða og kollaps á
lunganu en engin sýnileg tilfærsla er á hjarta og
barka er mjög líklegt eða grunsamlegt að um berkju-
carcinoma sé að ræða. Hafa ber þó í huga mikla
konsolidasjón eða stórt æxli, er komið geta til álita,
og frekari myndataka, harðar myndir og sneiðmynd-
ir m. m. verið nauðsynlegar. Ef við sjáum loftfylltar
berkjur bendir það frekar til meins í lungum. Eilt
er enn sem vert er að minnast á, en Jjað er hversu
læknaneminn
47