Læknaneminn - 01.09.1981, Blaðsíða 22

Fátt eitt um skemmdir í taugarótum
Ýr Logadóttir læknanemi
Inngmtífur
tlöfuðverkir, bakverkir og kvef eru vandamál, sem
flestallir læknar þurfa að takast á við. Ef það er
ekki viðskiptavinurinn á stofunni, þá er það einhver
ættingjanna eða jafnvel læknirinn sjálfur. Sumir
verða óvinnufærir, aðrir geta lifað eðlilegu lífi eftir
eina magnýltöflu. Þessi vandamál getg. komið vegna
margyíslegra orsaka, allt frá túrverkjum lil hrygg-
brots. Hér er ætlunin að fara nokkrum orðum um þá
algengustu sjúkdóma sem geta valdiö skemmdum í
taugarótum og helstu einkennum þar að lútandi.
Nauðsynlegt er að þekkja sæmilega til líffærafræði
hryggsúlunnar og taugakerfisins. Verður ekki farið
nákvæmléga i þessa þætti, að öðru leyti en því, að
getið verður atriða sem gætu valdið misskilningi.
Hvað varðar meðferð og 'rannsóknir, verður þeirra
ekki gerö fullnægjandi skil hér.
Sjúhtlóniar í liðþófntn
Langalgengasta orsök einkenna frá taugarótum er
vegna sjúkdóma í liöþófum (disci intervertebrales).
Þessir sjúkdómar eru algengastir hjá fólki á miðjum
aldri (30 til 50 ára), en geta einnig komið fyrir hjá
börnum. Almennt má segja að tíðnin aukist með
vaxandi aldri, auknum likamsþunga og of miklu
líkamlegu álagi.
Yfirleitt er um að ræða hrörnunarsjúkdóm (de-
generative disease), sem leggst með mestum þunga á
þá liðþófa er mest hreyfing verður um. Breytingarn-
ar sjást því oftast á neðanverðu lumbal svæði, milli
L-5 og S-1 og milli L-4 og L-5. Einnig á miðju cervi-
cal svæði, en sjaldan á thorax svæði. Það sem gerist
er að hringlægir fasar annulus fibrosus slitna, svo að
nucleus pulposus kemst inn á milli þeirra. Byrjar oft-
ast á posterolateral svæði liöþófans (sjá mynd 1).
Síendurteknir litiir áverkar (traurna) eru taldir or-
sakavaldarnir. Áframhaldandi verður enn frekara
slit á hringlægum fösum og einnig skálægum fösum.
Afleiðingin verður að nucleus pulposus getur þrýst
út og myndað útbungun eða herniation.
Utbungunin getur orðið í hvaða átt sem er, upp
eða niður, inn í hryggjarliðina eða út til hliðanna.
Á röntgenmyndum sjást þessar breytingar sem
þrenging á bilinu milli hryggjarliöanna.
Mynd 1.
Hrörnunarbreytingar
í HSþófa
á lumbal-svœSi.
Orsakir hrörnunarhreytinga á liðþófum eru helst
raktar til óeÖlilegs álags, ýmissa áverka og mismun-
andi byggingargerðar hryggjarliðanna sjálfra. Oft-
ast er áverki talinn undanfari útbungunarinnar og þá
eftir að liðþófinn er þegar orðinn veiklaður af öðr-
um sökum. Snöggt álag á hrygginn í einhverri
álappalegri stellingu, t. d. við að lyfta þungum hlut-
um með béygðan bol. Of feitur kyrrsetumaður sem
snögglega reynir á sig í vaxtarrækt eða hástökki.
Ymsir orsakaþœttir
1. Langvarandi álag er samspilandi með flestum
öðrum orsakaþáttum. Eitt sér getur óhóflegt vinnu-
álag og röng vinnustáöa haft afgerandi áhrif. Svo og
of mikill líkamsþungi -og’ röng líkarnsstaða. Hyper-
lordosis þrengir foramina intervertebralia og eykur
álag á liðþófa. Lumbal scoliosis er oft samfara
rangri stöðu mjaðmagrindar, en getur einnig verið
20
LÆKNAN-EMINN