Læknaneminn - 01.09.1981, Side 32

Endurlífgun
Ásgeir Haraldsson læknanemi, Ólafur Z. Ólafsson læknir
Bnngangur
Markmið þessarar greinar er að gera læknanemum
grein fyrir endurlífgun á einfaldan máta. Er þess
freistað að þeir temji sér fagleg og ákveðin vinnu-
brögð utan sjúkrahúsa sem innan. Endurlífgun má
skilgreina: Að endurvekja öndun ásamt starfi hjarta
og blóðrásar, sem hefur nýstöðvast. Hjartastopp er
skiigreint sem púlsleysi og/eða ekkert hjartaútfall og
þar með ekkert blóðílæði til vefja. Hjartastoppi fylg-
ir alltaf truflun á eðlilegum rafhrifum hjarla.
Um 20 ár eru síðan byrjað var almennt að beita
blástursaðferð og ytra hjartahnoði. Hefur endur-
lífgun þróast i markvissar aðgerðir, sem í einföld-
ustu mynd á að vera flestum mögulegt að fram-
kvæma. Sérhæfðari meðferð er aðeins á færi þeirra,
sem til þess hafa fengið þjálfun. Flest tilfelli hjarta-
stopps og skyndidauða eiga sér stað utan sjúkrahúsa
eða á leið til sjúkrahúsa.
Ætlunin er hér að ræða um nokkur grundvallar-
atriði greiningar og fyrstu meðferðar. Er hér yfir-
Ieitt miðað við fullorðna nema annað sé tekið fram.
Um framhaldsmeðferð, svo sem við losti, hjart-
sláttaróreglu, lungnahjúg, meðferð í öndunarvél og
aðgerðir til frekari heilaverndunar verður ekki fjall-
að hér.
Orsaleir
Fjölmargar ástæður geta leitt til öndunar- og
hjartastopps. Stundum eru orsakir óljósar þegar end-
urlífgun hefst. Oftast er þó líkt að verki staðið, þrátt
fyrir mismunandi orsakir.
Hjartasjúkdómar: Kransæðasjúkdómar, án eða
með hjartadrepi eru algengasta orsökin hjá fullorðn-
um. I yfir 80% hjartadrepstilfella er hjartsláttar-
óregla sem getur leitt til hjartastopps.
Heilaœðasjúkdómar: Blæðing eða heilarek.
Lungnasjúkdómar: Alvarlegri stig asthma, lungna-
þembu, berkjubólgu, lungnabólgu og loftbrjósts.
Stíjlaðir loftvegir: Aðskotahlutir, svo sem fæða
hjá fullorðnum, oft samhliða víndrykkju.
Slys: Alvarlegir áverkar á höfuð, háls, brjóst og
kvið.
Skyndiblœðing: Mikil blæðing, oftast innvortis og
við slys.
Ofkœling: Alltaf þegar hiti fer niður fyrir 30°, er
hætta á of hægum hjartslætti og síðan fibrillatio
ventriculorum.
Drukknun: Þeir sem falla í mjög kalt vatn/sjó,
kólna innan nokkurra minútna niður fyrir 30°, sem
leiðir fljótt til hjartsláttaróreglu.
Reykeitrun: CO, C02 og ýmsar lofttegundir.
Lyfjaeitrun: Oft svefnlyf og geðlyf, samhliða öðr-
um tiltækum lyfjum.
Skyndidauði ungbarna: Orsakir óþekktar.
iirvining
Ondunar- og hjartastopp verður að greina strax
og meðferð að hefjast samstundis, ef árangur á að
nást.
Fimm atriði liggja til grundvallar greiningu. Við
bestu aðstæður bætist síðan við hjartarafsjá og/eða
hjartarafritun.
Greining á ekki að taka lengri tíma en 10—15 sek-
úndur, án allra tækja:
1. Meðvitund.
2. Öndun.
3. Púls.
4. Húð.
5. Ljósop.
Meðvitund: Við hjartastopp hverfur meðvitund
samsLundis. Meðvitundarleysi þarf þó ekki að þvða
öndunar- eða hjartastopp.
Öndun: Hlustað er eftir öndun með því að leggja
30
LÆKNANEMINN