Læknaneminn - 01.09.1981, Síða 41

kollaterölu loftskipa sem hún annars hefði gert. Sé
hins vegar bjúgur eða vökvi til staðar lokar hann
raufunum og tekur fyrir kollaterölu loftskiptin og
skýr atelektatisk þétting kemur fram.
Hœgri efri lobus. Þegar um atelektasis á honum
er að ræða er litla glufan okkar besti leiðarvísir jafnt
á framan- sem hliðarmynd, en eftir því sem lobusinn
fellur meira saman, færist hún hærra upp og lengra
inn að efra miðmæli líkt og þegar blævængur er
lagður saman og er snúningspunkturinn þá inn við
hilus; glufan er gjarnan íhvolf upp vegna meðfylgj-
andi ofþans á lob. med. og hægri hilus stendur gjarn-
an aðeins hærra. Ef stíflan er búin að standa mjög
lengi getur lobusinn dregist saman inn og niður á
við að hilus og legið þar sem ávöl þétting eða þúsl,
nið fram undir bringubein á hliðarmyndinni að sjá
og þannig líkst miðmætisæxli. Medialt rennur skugg-
inn saman við miðmætisskuggann, vena cava sup-
erior greinir sig ekki frá honum eða illa og barkinn
hefur færst yfir til hægri. Engin breyting verður á
legu þindar né rifja. Æðateikningin breytist gjarn-
an, æðarnar færast meira saman í hinum atele'ktatiska
lobus, en verða gisnari í hinum ofþöndu mið- og
neðri lobusum.
Vinstri efri lobus. Hér kemur atelektasis fram með
allt öðrum hætti vegna þess að vinstri efri lobus er
miklu stærri en hægri efri lobus og svarar í raun til
hans ásamt miðlobus, þar sm láréttu glufuna vantar,
en í þeim fáu tilvikum þar sem hún er til staðar er
lobaskiptingin líka eins.
Vinstri aðalbronkus greinist í 2 lobera bronka,
annan til vi. lob. inf., hinn til vi. lob. sup. Loberi
bronkusinn lil vi. lob. sup. greinist síðan aftur nær
strax (er 1—1% cm langur) í tvo stofna, annan sem
sveigir skarpt upp á við og greinist um efri hluta vi.
lobus sup. sem svarar til hæ. lob. sup. (Kassey hefur
nefnt hann „the truncated lobe“), hinn stofninn
greinist um neðri hluta vi. lob. sup., en neðsti hluti
hans teygir sig eins og tunga ofan í fremri hluta sin-
us phrenico-costalis niður að þind og var nefndur
lingula, en það nafn er nú notað yfir allan neðri
hluta vi. lob. sup., sem svarar til lob. medius hæ.
megin.
Atelektasis í lob. sup. sin. kemur vanalega fram
sem þunn slæða yfir efri hluta brjóstholsins frá hilus
i áttina til armkrikans (sjá mynd 17), en mörk henn-
ar eru aldrei skýr og hún verður þéttari eftir því sem
nær dregur hilus, og getur, ef lingula er ekki sýkt,
myndað þar ávala þéttingu sem líkst getur miðmætis-
æxli, rétt eins og í sumum tilvikum við atelektasis í
lob. sup. dext. og áður er minnst á. Á hliðarmynd
kemur hin atelektatiska þétting fram sem mjó homo-
gen ræma samhliða bringubeininu, og teygir sig frá
apex ofan að þind, getur runnið þar saman við þind-
arskuggann (o: lingula-broddurinn). Stóra glufan
myndar afturskilin, færist fram og þéttingin sést jafn-
an liggja fyrir framan hilus. Eftir því sem samfallið
vex, dregst lobusinn inn að hilus og lengra frá brjóst-
vegg. Getur þá hinn ofþandi neðri lobus fyllt út meg-
inhluta vi. brjósthelmings, þrengt sér yfir í frammið-
mæti (stundum hæ. lungað), jafnvel fram hjá aorta,
sem sést þá skýrt, annars eru rendur hennar máðar.
Þess má og geta að við sjáum vanalega æðaskugga
skína í gegnum hinn þunna atelektatiska skugga og
lilheyra þeir ætíð neðri lobus.
Lingulan. Þegar um er að ræða atelektasis á lin-
gula einni saman, hvort heldur er öðru eða báð-
um segmentum hennar, getur skugginn verið svo
daufur að mjög erfitt er að koma auga á hann á
framanmynd, en á hliðarmynd gengur hann á ská
niður yfir hjartaskuggann sem mjór þvengur niður
undir þind við eða nær alveg við bringubeinsræturn-
ar. Afturbrún hans myndar eða kemur fram sem
skörp íbjúg rönd fram á við og markast af stóru-
glufunni, en liggur miklu framar en svarar til hinnar
vanalegu legu hennar gagnstætt því sem er við kon-
solidasjón eða ef um interlobert vökvasafn er að
ræða, sem er frekar sjaldgæft, en þá bungar bæði
afturbrún glufunnar aftur á við og liggur líka aftar.
Raunar er atelektasis í lingula mjög áþekk atelektasis
í efri lobus í heild, hún tekur aðeins minna svæði,
nær ekki eins hátt upp og ákugginn er daufari.
Miðlobus. Hann er tiltölulega lítill og atelektasis
í honum veldur oft daufum skugga, jafnvel vart
sýnilegum á framanmynd, en hæ. hjartaröndin er
oft að nokkru máð út og getur verið á stundum eina
merkið sem við höfum um atelektasis þar; lárétta
glufan færist venjulega niður, liggur oft einu rifja-
bili neðar en vant er, þannig í hæð við 7. rif í stað
6. út við siðu og skugginn er jafnan þríhliða, topp-
urinn snýr út, grunnhliðin inn og fylgir hjartarönd-
inni, sem er ýmist óskýr eða máð; þétting á neðri
Læknaneminn
39