Læknaneminn - 01.09.1981, Síða 48

Mynd 11. Lungnabjúgur á háu stigi.
stasa með ödembreytingum. Hellist vökvinn enn-
þá örar út í vefsbilin, safnast hann ekki aSeins fyrir
í vefsbilunum heldur síast einnig inn í alveolur og
berkjugreinar. Rýmir hann loftinu í burtu þaSan
þannig aS mismunandi stórir þéttir flákar myndast
og viS tölum þá um alveolert ödeni eSa samrennandi
stasa og ödem (sjá mynd 11). Á stasa og ödem er
þannig fyrst og fremst magnmunur (en aSalþættirn-
ir eru þrír: hydrostatiski þrsýtingurinn innan æS-
anna, sem þvingar vökva út, osmotiski þrýstingurinn,
sem heldur í hann og permeabilitet háræSaveggj-
anna). Þótt þetta sé nokkur einföldun málanna, skýr-
ir hún þó nokkuS hinn ólíka talsmáta. ViS getum al-
mennt sagt aS einkennin við stasa séu þessi: Aukin
æSateiknig frá hilus út í lungun, stækkaSir hilus-
skuggar og e. t. v. létt hula yfir lungunum, aSallega
neSst, útlínur æSanna eru óskarpar, berkjuveggir og
æSaslíSur þykknuS, hjartaS gjarnan stækkaS, enda
er ófullnægjandi hjartastarfsemi jafnan aSalorsökin;
merki um vökva í pleuraholi kemur seinna og frekar
hæ. megin. Oft er talaS um hypostasa, þegar um
stasa og hjúg í lungum hjá rúmliggjandi fólki er aS
ræSa, en viS leguna safnast blóiS frekar fyrir í þeim
hlutum lungnanna sem neSst liggja og streymir þar
hægar og verr í gegn. Ef sjúkl. liggur á bakinu er
stasinn og bjúgurinn mestur í neSstu lungnafeltun-
um, en hins vegar á þeirri hliS sem niSur hefur snú-
iS ef hann hefur legiS á hliSinni. Einnig er þá hætt-
ara viS bólgum þar (hypostatisk pneumoni).
Einkenni við lungnabjúg eru hins vegar þessi: Á
hinum lægri stigum eSa viS millivefjaödem höfum
viS meira og minna létta hulu yfir lungunum, þéttari
miSsvæSis og randsvæSin eru oft skýr. BlóSæSarnar
þandar og útlínur þeirra óskarpar. ViS meiri háttar
bjúg, þaS er aS segja alveólert ödem, höfum viS
meira eSa minna skyggS svæSi, fláka eSa bletti út
um lungun og getur útlitiS veriS nokkuS misjafnt
eftir útbreiSslu, magni og orsök. Venjulega tekur
bjúgurinn bæSi lungun, sjaldan annaS. I sínu hefS-
bundna formi kemur verulegur bjúgur fram sem
nokkuS þéttir skuggar út frá hilusum (sjá mynd
11), ekki alveg homogen, gjarnan meS dökkum rák-
um í eSa loftberkjum og þeir breiSast líkt og vængir
út frá hili „bat wings“ eSa leSurblökuvængir (einn-
ig butterfly) hefur þetta veriS nefnt eSa centralt
ödem. ÆSaskuggarnir hverfa saman viS bjúgskugg-
ana þarna, en koma í ljós utar og loftiS í stærri
berkjunum skín í gegn. Mótsett form þekkist, þ. e. a.
s. perifert ödem, og eru þá svæSin miSsvæSis tiltölu-
lega tær en randsvæSin eSa ytri þriSjungur lungn-
anna skyggSur. Einna algengastir eru þó dreifSir
blettir eSa flákar út um bæSi lungun, mest áberandi
neSst og miSsvæSis. Bjúgur í öSru lunganu kemur
fram, er afar sjaldgæfur og vanalega um tímabundiS
ástand aS ræSa, ödembreytingar í hinu lunganu eru
þá á næsta leiti. ÞaS er ákaflega misjafnt hversu
hratt bjúgurinn myndast og stendur í lungunum,
hann getur komiS skyndilega og horfiS skyndilega,
staSiS mislengi, veriS breytilegur frá degi til dags,
leitt til skyndilegs dauSa eSa varaS árum saman, ver-
iS bráSur eSa langvinnur, allt eftir undirliggjandi
orsök, en lang oftast er vinstri hjartabilun um aS
kenna, uremi, ofnæmi eSa jafnvel eiturefnum. Vökvi
í pleuraholi getur fylgt, oft tiltölulega lítill báSum
megin. Stækkun á hjarta er oftast fyrir hendi en
þarf ekki aS vera.
I lokin er e. t. v. rétt aS minnast á hinar s.k. Ker-
ley’s línur, sem upphaflega voru taldar vera þandar
lymfubrautir eSa lymfuæSar og benda til stasa eSa
bjúgs, en nú þykir sýnt aS þær myndast af sjálfum
interloberu septunum, sem hafa þykknaS upp vegna
bjúgs, vökva frá frumuíferS, útfellingar á hemosider-
ini, ryki eSa málmkornum og eru öllu oftar nú
46
LÆKNANEMINN