Læknaneminn - 01.09.1981, Blaðsíða 50

Mynd 12. Subpulmonal pleuravökvi hœ. megin. Opereruð viS ca. coli jyrir ári. Þrálátur hósti undanfariS.
mjög andstæðan milli hins dökka rúms bak bringu-
beins og hinnar fölu hulu sem vökvinn gefur verður
meira áberandi á hliðarmyndinni, skerpist.
Stundum safnast vökvi fyrir í pleuraholinu undir
lunganu næst þindinni, skugginn rennur saman við
þindarskuggann og fylgir honum og má hæglega mis-
reikna sig á því og taka fyrir hástæða þind, frekar
hægra en vinstra megin; þar höfum við magablöðr-
una og í stað hins örmjóa þindarskugga er nú komið
breiðara lag, kannski 2-3 cm þykkt. Þetta nefnist
subpulmonal pleuraeffusjón (eða diafragmatisk effu-
sjón) og hliðarlegumynd eða liggjandi mynd tekur
þá af allan vafa (sjá mynd 12). Vökvi í brjóstholi
getur einnig birst okkur í öðrum sjaldgæfari mynd-
um. Vökvinn getur safnast fyrir umhverfis lobus,
líkst þéttingu og hann getur fallið svo að hjartarönd-
inni að hjartað virðist stækkað. Hann getur enn-
fremur legið upp með síðu í nokkuð jafnbreiðu
belti, lagskiptur vökvi (lameller effusjón) og ef um
hæ. pleurahol er að ræða getur hann stöðvast upp
við láréttu glufuna að mestu og örmjó rönd síðan
teygt sig áfram upp, s.k. „middle lob. step“, en þetta
getur líka verið öfugt, ef eftirgefanleiki lob. superior
er minnkaður. I öllum þessum tilvikum sem öðrum
hjálpar það okkur mikið að geta tekið hliðarmynd-
ir (lárétt geislastefna) eða liggjandi myndir (lóð-
rétt geislastefna). Vökvi meðfram miðmæti getur
gefið líka mynd og atelektasis í lobus inferior, þ. e.
a. s. þríhliða skugga bak hjarta með toppi inn við
hilus og grunnhlið niður við þind og rennur þar sam-
48
an við þindarskuggann. Frír vökvi í pleuraholi getur
sogast eða dregist inn á milli lungnablaðanna inn í
glufurnar og eins á milli brjósthimnublaða (pleura
visceralis), sem dregist hafa inn í áttina að atelek-
tatisku belti t. d. við fleygatelektasa (laminer), og
er skugginn þá þríhliða með toppinn inn í grópina
milli blaðanna og grunnhlið úti í síðu. Hvað af-
lokaða pleuravökva snertir mun ég aðeins rétt drepa
á stærstu atriðin. Vökvi getur safnast fyrir vegna
samvaxta milli viscerölu og parietölu blaðanna hvar
sem er: inn við miðmæti, niður við þind eða út við
brjóstvegg. Venjulega er rúmið, sem þannig hefur
myndast, flatt með tvíkúptum röndum, þ. e. spólu-
laga, en gefur nokkuð misjafnt útlítandi skugga eftir
því hvernig á hittist, þ. e. a. s. á hlið eða framan frá.
Interlobar vökvi í pleuraholi er oftast auðþekktur, en
erfitt getur verið að greina miðmætisvökva, þ. e. a. s.
þegar hann er aflokaður, frá æxli og svo getur einnig
verið um vökva á öðrum stöðum og verðum við því
stöðugt að hafa það bak við eyrað ásamt ýmsum
fleiri atriðum. Þegar vökvinn er graftarkenndur, þ. e.
a. s. um aflokaðan gröft eða empyema er að ræða,
getur röntgenmyndin að vísu verið áþekk en sjúk-
dómsmyndin, þ. e. allur gangur og einkenni bráðrar
lungnasýkingar leynir sér ekki, og langvinn empyem
má nánast líkja við og heimfæra undir ígerð. Þegar
vökvinn er horfinn eða ígerðin hefur verið ræst út
og sýking er um garð gengin, er afleiðingin oftast
meiri eða minni þykknun á brjósthimnu (thickened
pleura, Schwarte) og samvextir (adhásionen) er get-
LÆKNANEMINN