Úrval - 01.02.1967, Blaðsíða 32

30
TJRVAL
um aðalgerðum og eru þær nú kall-
aðar A, B, AB og O, og er þá tal-
að um A-B-O kerfið. Rúmum tutt-
ugu árum síðar var það orðið ljóst
að A-B-O blóðflokkarnir erfast eftir
ákveðnu lögmáli. Meðfylgjandi
mynd sýnir hvernig erfðastofnarnir
sem blóðflokkarnir byggjast á, koma
frá foreldrum og tengjast í af-
kvæmunum. Erfðastofnar foreldr-
anna standa utanmeð, en hugsan-
legar samsetningar þeirra í innreit-
unum.
Áhrif blóðgjafar af hinum ýmsu
blóðflokkum á blóðþegann eru
merkt á innreitum næstu myndar.
Hinn hœttulegi Rh erjðaþáttur.
Landsteiner ávann meira með
verki sínu en það eitt að blóðgjafir
urðu öruggari en áður, því að með
0 A B AB
o O O or A 0 or B A or B
A 0 or'A O or A 0 or A or B or AB A or B or AB
B OorB « O or,A or B or AB O or B A or B or AB
AB A or B A or B or AB AorB or AB A or B or AB
því hófst einnig ný grein erfðafræð-
innar. Nú á dögum þekkja menn
vel lögmálin fyrir arfgengni blóð-
flokka hinna ýmsu kerfa. Það hefur
nefnilega komið í ljós að auk hinna
fjögra aðalblóðflokka eru til önnur
kerfi sem blóð manna skiptist einn-
ig eftir óháð þessu, eins og MNS-
kerfið og P og Rh kerfi. Blóðflokk-
ar hafa komið að notum við að
sanna hver maðurinn er þegar leik-
ur vafi á því, og algengt er að á
þeim sé byggt í réttarúrskurðum
um faðerni barna. Flestir þessir
blóðflokkar, sem að vísu eiga ó-
skipta athygli erfðafræðinga, virð-
ast þó hafa litla læknisfræðilega
þýðingu. Undantekning er þó hið
svokallaða rhesus eða Rh blóð-
flokkakerfi (nefnt eftir apa með
því nafni), sem einnig var uppgötv-
að af Landsteiner.
Sjálf uppgötvunin hefði ekki
vakið mikla athygli, ef ekki hefði
komið annað til. En ári eftir að
hún var gerð, eða 1941, fundu menn
að þáttur í rhesus-kerfinu átti sök
á alvarlegum arfbundnum blóðsjúk-
dómi í nýfæddum börnum.
Ef kona sem er laus við Rh-þætt-
ina (,,Rh-negatív“) giftist manni
sem hefur þá tvöfalda, verða öll
börn þeirræ með Rh-þátt. Þá kemur
stundum fyrir að Rh-blóðkorn úr
fóstrinu berast gegnum legið inn í
blóð móðurinnar, svo að hún fer
að mynda mótefni gegn því. Nú eru
blóðfrumur móðurunnar án Rh-
þátta, svo að mótefnið verkar ekk-
ert á þær, en ef það seytlar aftur
inn í legið og til fóstursins skaðast
þær frumur þess sem hafa Rh-þátt-
inn. Stundum verða skemmdirnar