Úrval - 01.11.1970, Blaðsíða 122

120
ÚRVAL
ellina og gamalmennin, er sú út-
breidda trú að nú hafi.flest gamalt
fólk losnað úr tengslum við fjöl-
skyldu sína og ættingja. Staðreynd:
yfir 70% af rosknum og gömlum
Bandaríkjamönnum búa hjá sínum
eigin ættingjum, og næstum tveir
þriðju hlutar þeirra, sem börn eiga,
hitta að minnsta kosti eitt barna
sinna daglega. Færri en þrjú gamal-
menni af tíu búa ein sín liðs eða hjá
vandalausum.
Bábilja: Geysilegur fjöldi gamals
fólks dregur fram lífið á hælum og
eyðir þar gleðivana og ófrjóu ævi-
kvöldi. Staðreynd: aðeins tæp 4%
dvelja á hælum og öðrum stofnun-
um og aðeins 1% er í fylkisgeð-
veikrahælum. Af þeirn sem í sjúkra-
húsum eru, kom yfir helmingur
þeirra þangað þegar á unga aldri.
Þetta fólk var ekki sent þangað
.vegna ellihrumleika og elliafglapa,
heldur hefur það búið þar frá unga
aldri... Það hefur orðið gamalt þar.
Bábilja: Hæfileikar og afköst ná
hámarki hjá fólki á unga aldri, en
svo hrakar þessu öllu hratt. Stað-
reynd: Þessi kenning er að miklu
leyti grundvölluð á æviferli manna,
sem hafa afrekað mjög miklu hér í
lífi, og voru margir þeirra reyndar
uppi á þeim tímum, er meðalævi
manna var enn stutt. Afköst á sviði
alls konar sköpunarstarfsemi halda
áfram að vera mikil á efri árum
manna, einkum á sviði stærðfræði,
uppfinningastarfsemi, grasafræði og
húmaniskra fræða. Hvað stjórnmál-
in snertir, aukast hæfileikarnir oft-
ast með aldrinum. Og á sviði af-
stæðrar hugsunar, svo sem heim-
speki og rökfræði, ná hæfileikarnir
og afköstin hámarki einhvers stað-
ar á milli 45 og 83 ára aldurs.
Hrörnandi andleg geta er ekki óhjá-
kvæmlegur fylgifiskur ellinnar.
Það er einnig lítið, sem styður þá
skyldu skoðun, að það sé erfitt að
kenna gömlum hundi að sitja rétt
eða jafnvel að koma í veg fyrir, að
hann gleymi því sem hann hefur.
þegar lært. Eldra fólki gengur vel
í gáfnaprófum, og það kemur einnig'
fram, að því gengur jafnvel vel að
læra nýjar aðferðir og ný vinnu-
brögð. Ein rannsókn bendir til þess,
að munurinn, sem kemur fram í
slíkum mælingum og prófunum
andlegrar getu, standi t.d. í beinu
sambandi við þá staðreynd, að |mgri
kynslóðin er vanari slíkum mæl-
ingum og prófunum.
Aðgerðaleysi og framtaksleysi
gamals fólks er einnig goðsögn.
Rannsóknir sýna, að fólk, sem er
komið yfir sextugt, eyðir miklu
minni tíma í þær skemmtanir, þar
sem fólk er aðeins óvirkir þátttak-
endur, svo sem við að hlusta á út-
varp eða horfa á sjónvarp, en fólk
á þrítugsaldri gerir. Önnur röng
skoðun er sú, að gamalt fólk sé sí-
óánægt eða geðstirt. Sumar rann-
sóknir benda til þess, að gamalt fólk
eigi þó að minnsta kosti eitt sam-
eiginlegt ungu fólki. Báðir þessir
aldursflokkar virðast yfirleitt ham-
ingjusámari og ánægðari með sjálfa
sig og lífshætti sína en þeir, sem
miðaldra eru og gera mikið að því
að velta vöngum yfir slíkum hlut-
um, þ.e. eru oft efablandnir í því
efni.
Það er þýðingarmikið að losna við
hinar rótgrónu bábiljur um ellina,