Læknaneminn - 01.04.2020, Qupperneq 50

Fr
óð
le
ik
ur
5
0
Sólveig Bjarnadóttir
Formaður Félags læknanema 2019-2020
Félag læknanema (FL) var stofnað 6. mars
1933 að frumkvæði Baldurs Johnsen, Bjarna
Jóns sonar og Ólafs Geirssonar. Fyrsta
baráttu málið var hið svokallaða “Taxtamál”
og snéri að launakjörum læknanema
sem stóðu þá í deilum við stjórn Klepps.
Kaup læknanema var þá um 150-300 kr
á mánuði og kröfðust nemarnir hærra kaups.1
Samninga viðræður báru ekki árangur og
nokk urrar óánægju gætti um málið eins
og við mátti búast. Kjara mál hafa þannig
löngum verið baráttu mál og lækna nemar
hafa sýnt mikla samstöðu í þeim efnum.
Jafnvel hefur verið blásið til verkfalls aðgerða
þegar heilbrigðis stofnanir hafa gert atlögu að
kjörum lækna nema. Má nefna að í kjaradeilu
lækna 2014 hótuðu lækna nemar að sækja ekki
um kandídata stöður eða afleysinga stöður og
beittu þannig miklum þrýstingi.
Frá stofnun FL hefur félagið einnig komið að
ráðningu lækna nema á heilbrigðis stofnanir og
hafði þróað sérstakt ráðningakerfi meðal annars
til að sporna við frændsemi við ráðningar.
Lækna nemum var þá raðað af handahófi
í sér staka forgangs röð og fengu að velja
stöður eftir þeirri röðun. Þetta fyrirkomulag
var þó dæmt ólöglegt af umboðsmanni
Alþingis árið 2010 og er því ekki lengur við
lýði.2 Af öðrum málum má nefna að stutt er
síðan lækna nemar fengu niðurgreiðslu á mat
í mötu neyti spítalans og fallið var frá kostnaði
við nauðsyn legar bólusetningar. FL hefur
þannig löngum staðið í ötulli baráttu fyrir
læknanema og hefur ýmislegt unnist í þeim
efnum. Helstu mál líðandi stundar varða aðild
læknanema að Læknafélagi Íslands, aðgang að
lyfjagagnagrunni Landlæknis, LÍN, aðstöðu
og kennslumál.
Læknanemar hafa oft verið róttækir í sinni
baráttu. Þannig hefur það verið yfirlýst stefna
félagsins að það telji sér ekkert óviðkomandi
sem varðar hag eða fræðslu læknanema. Árið
1983 var þannig stofnaður vinnuhópur FL
um afleiðingar af notkun kjarnorkuvopna en
þá hafði verið nokkur umræða um þessi mál
á alþjóðavettvangi læknanema.3 Markmið
félagsins voru metnaðarfull og snéru að
fræðslu almennings og hvernig mætti bregðast
við kjarnorkusprengingu. Einnig kom upp sú
hugmynd hvort kenna ætti „katastróf med“ sem
hluta af læknanámi. Fyrsta verk vinnuhópsins
var ítarleg upplýsingaöflun og þá voru áform
um að halda opinn fræðslufund, koma „áróðri“
í fjölmiðla og birta grein í Læknanemanum.
Því miður virðist starfsemin hafa dáið út og
fundargerðarbók félagsins tekur snöggan
endi. Þó voru stofnuð sama ár Samtök lækna
gegn kjarnorkuvá og tóku læknanemar þátt
í starfsemi þeirra.4
Kjarnorkuumræðurnar spruttu eins og áður
sagði úr alþjóðastarfi læknanema en það á
sér merkilega sögu. Alþjóða samtök lækna-
nema (Inter national Federation of Medical
Students’ Associations, IFMSA) voru stofnuð
í Kaupmanna höfn 1951 og FL gerðist
aðili 1957.5 Mark miðið var að auka faglegt
samstarf lækna nema óháð kyni, þjóð erni,
trú eða stjórnmálaskoðun. Nú eiga félög
læknanema frá 123 löndum aðild að IFMSA.
Innan samtakanna starfa sex undir nefndir á
sviðum lýðheilsu, kennslumála, vísinda starfs,
kynheilbrigðis, mannréttinda og stúdenta-
skipta.6 Árið 1997 var íslensk kona, Björg
Þorsteins dóttir, kjörin forseti samtakanna en
hún er eini Íslendingurinn svo vitað sé sem
hefur gegnt ábyrgðarstöðu innan IFMSA.5
Samtökin þjóna sem vettvangur fyrir
læknanema til að ræða ofangreind mál efni og
með IFMSA hafa læknanemar rödd innan
stofnanna á borð við Sameinuðu þjóðirnar
og Alþjóðaheilbrigðisstofnunina. Einnig
hafa samtökin milligöngu um skipti nám
læknanema en árlega fara íslenskir lækna-
nemar í skiptinám um allan heim. Ísland er
jafnframt aðili að norrænu samstarfi lækna-
Hin hliðin á læknanáminu
Af öllum greinum læknanámsins er ein sem höfð er í mestum heiðri, nefnilega félagslífið. Á sex árum
göngum við saman í gegnum súrt og sætt og kynnumst betur en við þorum að viðurkenna, einkum
eftir þrotlausar æfingar í líkamsskoðun. Félagsskapurinn fleytir okkur í gegnum erfiða tíma í náminu
og vináttan er sennilega það dýrmætasta sem við tökum með okkur út í lífið. Læknanemar hafa enda
verið mikilvirkir í félagsstörfum í gegnum árin og iðnir við að stofna félög til þess að halda utan um
hagsmunabaráttu, skemmtanahald, forvarnarstarf eða hvað annað sem þeim dettur í hug. Markmiðið
með þessari grein er að líta yfir farinn veg, segja frá víðtæku félagsstarfi læknanema og skrásetja söguna.
Félagsstörf læknanema í gegnum árin
Mynd 1. Auglýsing úr Læknanemanum 1970.