Læknaneminn - 01.04.2020, Qupperneq 86

Ólöf Sara Árnadóttir
Bæklunar- og handarskurðlæknir
Landspítala og formaður samskipta- og
jafnréttisnefndar Læknafélags Íslands
Tíðni áreitni er hærri í heilbrigðisgeiranum
en í mörgum öðrum opinberum geirum, en
gerendur geta verið bæði samstarfsmenn, yfir-
menn og skjólstæðingar. Möguleg skýring á
hærri tíðni er að valdaójafnvægið og stigveldið
er sterkara innan heilbrigðisgeirans. Önnur
skýring er að heilbrigðisstarfsfólk starfar við
að stæður þar sem er mikið álag, oft seint
á kvöldin þegar gangar eru tómir - kjörið
umhverfi fyrir áreitni.1 Hugsanleg skýring á
tíðni kynja mismununar og áreitni á Íslandi er
hversu fáir vinnustaðir eru fyrir lækna og störf
innan hverrar sérgreinar fá. Einstaklingurinn
óttast neikvæð áhrif á starfsþróun, þorir ekki
að rugga bátnum og mótmæla.
Hvaða áhrif hefur kynferðisleg áreitni og
kynja mismunun á heilbrigðisþjónustu? Hver
ber ábyrgðina og hver er lykillinn að lausn
vandans? Getum við dregið einhvern lærdóm
af #MeToo byltingunni?
Kynjamismunun (sexism) og kynferðisleg
áreitni snýst ekki alltaf um eitthvað kynferðis-
legt, heldur oft um það að sýna hver hefur
valdið með því að niður lægja með orðum
eða hegðun. Kynja mismunun er skilgreind
sem for dómar eða mis munun sem byggist
á kyni eða kynvitund einstaklingsins.
Kynja mismunun getur beinst gegn hvaða
einstak lingi sem er, en oftast gegn konum.
Kynja mismunun hefur verið tengd við staðal-
ímyndir og ákveðin kynjahlutverk og getur
falið í sér þá trú að eitt kyn hafi í eðli sínu
yfirburði yfir hitt. Kynbundin mismunun er
sérstaklega skilgreind með tilliti til vinnu-
staða, en mismununin byggist þar á siðum
og venjum samfélagsins. Öfgarnar í kynja-
mismunun birtast sem kynferðisleg áreitni og
kynferðisofbeldi.2
Kynferðisleg áreitni er lýðheilsuvandamál, sem
hefur áhrif á bæði líkamlega og andlega heilsu
þess sem fyrir henni verður. Kynferðisleg
áreitni og ofbeldi geta haft alvarlegar afleið-
ingar, þar með talið þunglyndi, kvíða og
áfalla streituröskun, með hættu á langvarandi
veikindum. Ábyrgðin er skýr, en í 22. grein
jafnréttis laga segir að atvinnurekendur og
yfirmenn stofnana og félagasamtaka skulu
gera sérstakar ráðstafanir til að koma í veg
fyrir að starfsfólk, nemar og skjólstæðingar,
verði fyrir kynbundnu ofbeldi, kynbundinni
áreitni eða kynferðislegri áreitni á vinnustað,
stofnun, í félagsstarfi eða skólum.
Rannsókn frá því í júní 2018 um kynferðislega
áreitni í læknisfræði á vegum National
Academies of Sciences, engineering and
medicine sýndi að tvöfalt fleiri læknanemar
urðu fyrir kynferðis legri áreitni miðað við
aðrar raun greinar. Næstum helmingur allra
kven kyns lækna nema hafði orðið fyrir áreitni,
annað hvort í læknadeild eða starfsnámi.
Einungis 21% lækna nemanna, sem urðu
fyrir áreitni eða annarri niður lægjandi
hegðun, tilkynntu atvikið til viðeigandi aðila.
Ástæðurnar fyrir því að þær tilkynntu ekki
atvikin voru meðal annars: „Ég hélt ekki að
neitt yrði gert í þessu“ (37%), „Atvikið virtist
ekki nógu mikilvægt til að tilkynna “ (57%),
„Ótti við refsingu“ (28%) og „Ég vissi ekki
hvað ég átti að gera“ (9%).1
Kynjamismunun viðgengst
á vinnustöðum lækna
LÆ
K
N
IS
F
R
Æ
Ð
I
M
E
M
E
8
6
S
ke
m
m
tie
fn
i o
g
pi
st
la
r