Læknaneminn - 01.04.2020, Blaðsíða 127

R
a
n
n
s
ó
kn
a
rv
e
rk
e
fn
i
þ
ri
ð
ja
á
rs
n
e
m
a
12
7
Waldenströmfrumna. Markmið þessarar rannsóknar
er að varpa frekara ljósi á mögulegt hlutverk BLIMP1
í lifun Waldenströmfrumna.
Efniviður og aðferðir: Unnið var með Waldenström
macroglobulinemia frumulínuna RPCI-WM1 sem
búið var að erfðabreyta með doxycycline ræsanlegu
microRNA gegn umritunarþættinum BLIMP1.
Notast var við tvær gerðir erfðabreyttra RPCI-WM1
frumna þar sem önnur gerðin skráði fyrir microRNA
sem tengdist BLIMP1 umriti og sló það þannig niður
en síðan voru frumur með microRNA sem gat ekki
bundist BLIMP1 umriti notaðar sem viðmið. Áhrif
BLIMP1 niðursláttar á RPCI-WM1 frumurnar voru
skoðuð. Gerðar voru mótefnalitanir þar sem litað var
fyrir apoptósuvísinum klofnum kaspasa-3 og cyclinB1
sem er tjáð í mítósu. Styrkur klofins kaspasa-3 og
cyclinB1 merkisins í mótefnalitununum var síðan
magngreindur með hjálp forritsins CellProfiler.
Einnig var skoðað hvort PFT-a (p53 hindri) og koffín
(ATM hindri) gætu bjargað frumunum frá apoptósu.
Frumurnar voru meðhöndlaðar með stigvaxandi styrk
etoposide sem veldur DNA-skemmdum og athugað
var hvort 10µM PFT-a eða 1mM koffín gætu bjargað
frumunum. Resazurin lifunarmælingu var beitt til að
skoða lifun frumnanna eftir 48 tíma meðhöndlun.
Allar tilraunir voru endurteknar þrisvar sinnum.
Niðurstöður: Fleiri RPCI-WM1 frumur með
BLIMP1 niðurslátt sýndu merki um klofinn kaspasa-3
en frumur með BLIMP1 (p=0,1765). CyclinB1
tjáning RPCI-WM1 frumna með BLIMP1 niðurslátt
var lítillega aukin samanborið við viðmið (p=0,2876).
Hvorki PFT-a né koffíni tókst að koma í veg fyrir
apoptósu af völdum etoposide meðhöndlunar. Báðir
hindrarnir höfðu eitrandi áhrif á frumurnar.
Ályktanir: Aukinn fjöldi RPCI-WM1 frumna sem
sýndi merki um klofinn kaspasa-3 í kjölfar BLIMP1
niðursláttar bendir til að BLIMP1 niðurslátturinn hafi
haft í för með sér aukna apoptósu sem gæti ýtt undir
mikilvægi BLIMP1 í að miðla lifun frumnanna. Aukin
tjáning CyclinB1 í kjölfar BLIMP1 niðursláttar gæti
bent til þess að frumurnar komist í gegnum G2/M
eftirlitsstöðina og geti hafið mítósu. Vanvirkni PFT-a
er í samræmi við niðurstöður annarra rannsókna en
hins vegar mætti prófa fleiri styrkleika af bæði PFT-a
og koffíni og skoða hver áhrifin verða.
Meðfæddir efnaskipta sjúkdómar á
Barnaspítala Hringsins 2003-2018
Guðrún Svanlaug Andersen1,
Sigurður Einar Marelsson1,2, Brynja Kristín
Þórarinsdóttir1,2, Hans Tómas Björnsson1,3,
Leifur Franzson1,3
1Læknadeild Háskóla Íslands,
2Barna spítali Hringsins, 3Erfða­ og
sameindalæknisfræðideild LSH
Inngangur: Meðfæddir efnaskiptasjúkdómar eru
sjaldgæfir erfðasjúkdómar sem orsakast af galla í
efnaskiptaferlum líkamans. Þeir geta valdið uppsöfnun
á efnum sem hafa eituráhrif á líkamann, eða leitt til
þess að líkaminn getur ekki notað næringarefni á réttan
hátt. Einkenni meðfæddra efnaskiptasjúkdóma eru
mjög fjölbreytt, allt frá einkennalausum sjúkdómum
til alvarlegra sjúkdóma sem leiða sjúklinga til dauða
á unga aldri. Markmið rannsóknarinnar var að fá
yfirlit yfir börn með meðfædda efnaskiptasjúkdóma á
Íslandi, greiningaraðferðir og afdrif þeirra.
Efniviður og aðferðir: Framkvæmd var afturskyggn
lýsandi rannsókn. Rannsóknin náði til allra barna
sem leituðu á Barnaspítala Hringsins á árunum 2003-
2018 vegna meðfæddra efnaskiptasjúkdóma. Upplýs-
ingar um kennitölur voru fengnar frá Hagdeild,
Erfða- og sameindalæknisfræðideild LSH og frá
læknum á Barnaspítala Hringsins og Sjúkrahúsinu
á Akureyri. Sjúkraskrár barnanna voru skoðaðar
ítarlega og upplýsingar skráðar í gagnagrunn
rannsóknarinnar. Notast var við Microsoft Excel og
R Studio við úrvinnslu gagnanna.
Niðurstöður: Alls voru 46 börn sem uppfylltu
skilyrði rannsóknarinnar. Flest börnin greindust
með galla í leysikornum, eða 15 börn. Að meðaltali
greindust 2,9 börn á ári og var nýgengi meðfæddra
efnaskiptasjúkdóma á tímabilinu 65:100.000. 12
barnanna létust á tímabilinu, 10 eru lifandi en
þroskaskert og 24 eru lifandi án þroskaskerðingar.
Af börnunum í rannsókninni voru 28 (62,2%)
með einkenni vegna sjúkdómsins en 17 (37,8%)
voru einkennalaus. Flest börnin greindust með
genarannsóknum eða 22 börn, 14 börn greindust
með nýburaskimun og sjö börn greindust með öðrum
efnaskiptaprófum.
Ályktanir: Nýgengi meðfæddra efnaskiptasjúkdóma
á Íslandi hefur hækkað ef niðurstöðurnar eru
bornar saman við fyrri rannsókn frá árunum 1983-
2003. Aukið nýgengi má líklega rekja til bættra
greiningaraðferða, en þær hafa þróast töluvert frá
fyrri rannsókn. Genarannsóknir eru gerðar í vaxandi
mæli auk þess sem sífellt fleiri sjúkdómar eru greindir
með reglubundinni nýburaskimun. Það er okkar
von að rannsóknin gefi góða mynd af meðfæddum
efnaskiptasjúkdómum hjá börnum á Íslandi og auki
almenna þekkingu og vitund á sjúkdómunum.
Tengsl óeðlilegs blóðhags við
bráða og langtíma fylgikvilla eftir
skurðaðgerð
Halldór Bjarki Ólafsson1, Gísli H.
Sigurðsson1,2, Þórir Einarsson Long1,3,
Martin Ingi Sigurðsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Svæfinga­
og gjörgæsludeild og 3Lyflækningasvið
Landspítalans
Inngangur: Mæling á blóðhag er gerð til undir-
búnings nær allra stærri skurðaðgerða og við mat
á sjúkdómsgangi kjölfar aðgerða. Um langt skeið
hefur verið notast við sjálfvirka mælingu á blóðhag
sem m.a. gefur upplýsingar um eiginleika rauðra
blóðkorna sem fæst með flæðismælingum (e. flow
cytometry), þar á meðal meðalstærð þeirra (e. mean
corpuscular volume , MCV) og stærðardreifni (e. red
cell distribution width, RDW). Ýmislegt bendir til
að þessar mælistærðir megi nýta til að meta bráð- og
langvinn bólguviðbrögð í líkamanum, og hefur aukið
RDW verið tengd við hærri dánartíðni í almennu
þýði eldri einstaklinga sem og sjúklinga með hjarta-
og æðasjúkdóma, krabbamein. Þá tengist hækkað
RDW einnig lakari skammtíma og langtíma lifun
gjörgæslusjúklinga. Hér voru tengsl milli RDW og
bráðra og langvinnra fylgikvilla eftir skurðaðgerðir á
Íslandi könnuð.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var aftursýn
þýðisrannsókn sem náði til allra skurðaðgerða,
að undanskildum opnum hjartaskurðaðgerðum,
sem fóru fram á Landspítalanum á árunum 2005-
2015 hjá einstaklingum 18 ára og eldri. Unnið var
með gagnagrunn sem unninn var með samkeyrslu
7 gagnagrunna sem tóku til 998 skráningarbreyta
aðgerðasjúklinga. Rannsóknarhópurinn samanstóð
af 42,170 aðgerðum sem framkvæmdar á
Landspítalanum á umræddu tímabili. RDW gildum
var skipt upp í fimmtunga og var faraldsfræði
hópanna borin saman. Þá voru bráðir og langvinnir
fylgikvillar bornir samana milli einstaklinga úr öllum
hópunum og viðmiðunareinstaklinga úr hópnum
með lægsta RDW eftir pörun með áhættuskori
(propensity score matching), sér í lagi tilkoma bráðs
nýrnaskaða, framvinda langvinns nýrnasjúkdóms og
skamm-og langtíma lifun
Niðurstöður: Einstaklingar með hærra RDW voru
eldri og höfðu hærri sjúkdómsbyrði, þar á meðal hærri
tíðni hjartasjúkdóma, krabbameins, langvinnrar
lungnateppu og nýrna- og lifrarsjúkdóma. Saman-
borið við viðmiðunareinstaklinga voru einstaklingar
með úr hæsta fimmtungi í meiri hættu á bráðum
nýrnaskaða (10% á móti 7%, p=0,02) og hraðari
framrás langvinns nýrnasjúkdóms (HR = 1,83:
95% CI:1,40 – 2,39). Einnig var eins árs lifun verri
hjá einstaklingum í næsthæsta (12% á móti 9%,
p=0,001) og hæsta fimmtungi (18% á móti 9%,
p<0,001). Sömuleiðis var langtíma dánartíðni hærri
í hjá næsthæsta (HR 1,33, 95% CI 1,14-1,54) og
hæsta fimmtungi (HR 1,76, 95% CI 1,49-2,09),
samanborið við viðmiðunareinstaklinga úr lægsta
fimmtungnum.
Ályktanir: Hækkun á gildi RDW tengist marktækt
verri skamm-og langtíma horfum sjúklinga eftir
skurðaðgerðir á Íslandi, þó leiðrétt sé fyrir öðrum
þáttum sem aðskilur hópana. Mögulegar skýringar á
tengslunum eru langvinnt bólgusvar sem tengist verri
horfum en gæti jafnframt aukið RDW vegna seinkaðs
niðurbrots rauðra blóðkorna.
Taugatróðsæxli á Íslandi
1999-2016
Hlíf Samúelsdóttir1, Jakob Jóhannsson2,
Helgi J. Ísaksson2, Elfar Úlfarsson2, Hildur
Margrét Ægisdóttir3 og Ingvar Hákon
Ólafsson2
1Læknadeild, Háskóli Íslands, 2Landspítali­
Háskólasjúkrahús, Reykjavík, 3Íslensk
erfðagreining, Reykjavík
Inngangur: Taugatróðsæxli eru ein algengustu frum-
komnu æxli miðtaugakerfisins og eiga uppruna
sinn í taugatróðsfrumum heilans og mænunnar.
Til eru margar undirgerðir taugatróðsæxla en flest
eiga þau sameiginlegt að vera sjaldgæf. Algengustu
tegundir taugatróðsæxla vaxa ífarandi inn í heilavef
og eru talin ólæknanleg og er dánartíðni há. Erlendar
rannsóknir hafa sýnt fram á betri lifun eftir að byrjað
var að gefa krabbameinslyfið Temozolomide samhliða
geislameðferð í stað geislameðferðar eingöngu.
Markmið rannsóknar var að taka saman faraldsfræði
sjúkdómsins á Íslandi, upplýsingar um veitta meðferð
og afdrif sjúklinga.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn
og náði til allra þeirra einstaklinga sem voru
með staðfesta vefjagreiningu á taugatróðsæxli frá
1. janúar 1999-31. desember 2016. Gögn fengust hjá
Krabbameins skrá Íslands og Landspítala. Skoðaðar
voru sjúkraskrár, vefjagreiningar og aðgerðalýsingar
einstaklinganna.
Niðurstöður: Alls greindust 334 einstaklingar með
taugatróðsæxli á árunum 1999-2016. Hvorki mátti
greina neina hækkun né lækkun á árlegu nýgengi
sjúkdómsins en hún hélst svipuð á milli ára, eða um
6 tilfelli á hverja 100.000 íbúa. Af öllum gerðum
taugatróðsæxlum sem greindust var glioblastoma
algengast með árlegt nýgengi 3,59 á hverja 100.000
íbúa. Voru karlar útsettari fyrir sjúkdómnum og fór
tíðnin hækkandi með hækkandi aldri. Æxlin hafa aðra
sjúkdómsmynd í börnum en 96,6% æxla í börnum
voru lággráðu æxli en aðeins 19,9% æxla í fullorðnum
tilheyra lággráðu æxlum. Lifun einstaklinga með
WHO gráðu IV æxli hefur bæst eftir að byrjað var
að gefa krabbameinslyfið Temozolomide samhliða
geislameðferð, borið saman þá sem fengu aðeins
geislameðferð. WHO gráðu IV æxli er þó enn
ólæknandi og 5 ára lífshorfur afar slæmar.
Ályktanir: Ljóst er að lifun einstaklinga með WHO
gráðu IV æxli hefur bæst eftir að byrjað var að gefa
Temozolomide samhliða geislameðferð, sem er
sambærilegt niðurstöðum erlendra rannsókna. Borið