Fróðskaparrit - 01.01.1964, Blaðsíða 230

238 Kring J. H. Schróters omsetjing av MatteusÆvangeliet, 1823
grammatikkar á rádfóra seg med, ingen mistak á læra av.
Han var sjólv den fyrste. Han hadde sáleis ikkje anna enn
si eiga málkjensle og sitt eige skjón á byggja pá. Ivar Aasen
valde ein annan framgangsmáte og tok tinga i ei anna
rekkjefylgje. Fór han vága seg i gang med omsetjing i stórre
mun, t. d. ei Bibebomsetjing, var det naudsynt á fá sett
ordtilfanget opp i hyller, som han sa, sá han til kvar tid
kunne vita kva varer han kunne velja mellom, eller med
andre ord: fóresetnaden for all praktisk málreising var at
alt ordtilfanget var tilgjengeleg báde i alfabetisk og i syno*
nymisk opprading, og dessutan ordna etter avleiingsend*
ingar.
Utetter vart Schróters ME eit grunnleggjande verk, m. a.
av di boka kom inn i mesta kvar einaste færóysk heim.
Av 1500 prenta bóker vart 1200 sende til Færóyane. Bibeb
selskapet rekna dá med at kvar huslyd skulle fá si bok.
Dette er ein gest som heilt hóver inn i tradisjonen frá
opplysningstida. Berre eit par ti*ár seinare ville denne fram«
gangsmáten ha vore utenkeleg.
Reaksjonen vart dá deretter. Alle som kunne lesa, fekk
spórsmálet nær inn pá livet: færóysk eller dansk i religions*
saker. Som vi skal hóyra, var fleire misnógde.
Om det reint spráklege var det vel fá som kunne ha ei
rimeleg meining, men meiningar om málet kom dá likevel
til orde. Vi kan samla kritikken mot málfóringa i tre punkt:
1) sjólve rettskrivinga. 2) at omsetjaren nytta ord og vend*
ingar frá kvardagsmálet (dóme: kola for lampa, og lýsi for
olja). 3) at omsetjaren nytta mange framande ord og vend=
ingar, t. d. frá dansk og lágtysk.
Kritikken mot rettskrivinga kom frá filologar innan den
historisksetymologiske skulen, menn som N. M. Petersen,
P. A. Munch, Svend Grundtvig og Ivar Aasen. Kritikken
mot kvardagsorda kom frá færingane sjólve, dei som skulle
bruka boka til andakt og oppbygging. Denne kritikken gav
seg likevel noko med kvart. Kritikken mot framandorda og
lánorda derimot, som kanskje ikkje var sá sterk med same,