Andvari - 01.04.1960, Síða 80

78
JÓNAS JÓNSSON
ANDVARI
snjalla höfunda og listamenn. Við þýð-
inguna yrði mcst stund lögð á ævisögu-
þættina og þær af yfirlitsgreinum, sem
tengja atburðina saman, en þó ég hefði
til yfirráða fé og framkvæmdavald rnundi
ég alls ekki gefa út alla sögu Mr. Durants
til lcsturs á hverju heimili. Sannast oft
hið fornkveðna að hóf er bezt í hverjum
hlut. Ég er mjög hrifinn af Ijóðsnilld
sr. Matthíasar, en óska þó ekki eftir að
hin prýðilega útgáfa Magnúsar sonar
hans, 1000 bls., væri í höndum hvers
manns í landinu. Söguþekking er nauð-
synleg, en i þeim efnum sannast hið forn-
kveðna að margs þarf búið með.
Ég hcfi valið kaflann um Fídías mynd-
höggvara sem sýnishorn um hinn stutta,
myndríka og glögga sögustíl Mr. Durants.
f bók hans skipta slíkar sögumyndir
hundruðum. Mér þótti hér furðulega vel
farið með mikið efni í litlu rúmi. Mynd-
höggvarinn er einn af glæsimönnum
Grikkja á blómatímum Aþenu. Perikles
og Fídías vinna saman fyrir grískt lýð-
ræði. Verkefni þeirra í list og byggingar-
framkvæmdum eru stórfengleg. Rústir
þeirra framkvæmda eru enn eitt af undr-
um heimsins. Um stund lyfti vaxtarbylgja
gróandi þjóðlífs Akropolisverkinu hátt
yfir hversdagslífið, en þá óx ofurmóður
lýðsins. Marmari var ekki nógu dýrmæt-
ur í skrautmynd gyðjunnar. Gull og fíla-
bein þóttu hæfa betur. Ofundsjúkir and-
stæðingar Periklesar nota vörutap til
árása á þjóðarleiðtogann. Hann á að
sökkva. Vegna stjórnmálaátakanna þarf
myndhöggvarinn að hverfa þó að bygg-
ing hofsins sé í hættu. Deilur fólksins
voru augnabliks fyrirbæri og þær snertu
ekki sköpunarmátt listamannsins. Hann
fann hugstóra menn í öðru landi. Þeir
fela Fídías enn stærra verkefni. Idann
vinnur þar ný afrek. Næst bíður hans
útlegð eða aftaka á myrkum leiðum sög-
unnar. En myndin sem Mr. Durant
hrcgður fyrir augu lesanda er glögg og
óafmáanleg. Þessi stutti sögukafli er nægi-
lega viðamikil æviskrá um mikinn lista-
mann. I önnum hlöðnum heimi hafa
góðir og greindir borgarar ekki öllu meira
rúm í birgðaskálum vitundarinnar fyrir
söguhetjur, innlendar og útlendar, og
geta slíkir menn með þvílíka þekkingu
verið vel liðtækir í frjálsu mannfélagi.
Ég hygg að ef menntamálaráð ber gæfu
til að gefa á myndarlegan hátt út mikið
af persónusögu og nokkuð af yfirlitsþátt-
um Mr. Durants, þá mundu þúsundir ís-
lendinga ekki geta látið hjá líða, þó að
annir séu nógar, að lesa margar, jafnvel
fjölmargar af hinum snjöllu persónulýs-
ingum höfundarins. Surnir mundu síðan
leita til annnarra sögumanna um einstök
atriði sem þættu máli skipta. Takist
þetta er tvennt unnið: Þjóðin hefir upp-
götvað í annríki sínu að sagan er full
af fegurð og lífspeki, og í öðru lagi hefðu
ný kynni við stórbrotinn höfund eflt rit-
höfundargáfu, sem býr í brjóstum fjöl-
margra íslendinga á öllum öldum.
Sumir menn munu mæla á þá leið að
ekki hlýði að þýða kafla úr ritverki og
leggja nokkuð af efni þess til hliðar í ís-
lenzkri útgáfu. Hér er um ofrausn að
ræða. Allar þjóðir taka úrval úr bók-
um, sönglögum og listaverkum. Sjálf
biblían verður fyrir því að úr henni séu
valdir biblíukjarni, biblíusögur o. s. frv.
Tillaga mín varðandi tiltekna bókaút-
gáfu menningarsjóðs er fram borin af
nokkrum kunnuglcik á íslenzku sjálfs-
námi. Stórþjóðir geta leyft sér ýmis-
legt sem ekki hentar smáþjóðum. Þegar
rætt var á Alþingi um landspítala-
byggingu í Reykjavík lögðu stórhuga
læknar til að reisa stórhýsi. Alþingi vildi
ekki líta við málinu fyrr en stuðn-
ingsmenn þess sættu sig við þriðjung
þeirrar stærðar sem læknarnir báðu um.
Þá var húsið byggt og stóð óbreytt í aldar-