Helgafell - 01.04.1943, Qupperneq 18

156
HELGAFELL
í sumum sveitum landsins, að bera á sér slíka hluti. AnnaS líkanið fannst
í landnámi Helga hins magra, sonar Eyvindar austmanns. Hitt kom í leit-
irnar þar í sveit, sem Freysdýrkandinn Þorkell hái og Geiri austmaður, faðir
Glúms skálds, námu land að öndverðu. FornleifaauÖur Norðmanna frá vík-
ingaöld geymir engar hliðstæður þessara líkana. Á hinn bóginn eru þær
kunnar í Freysdýrkendalandinu Svíþjóð. Um íslenzku smámyndirnar farast
Hákon Shetelig orð á þessa leiS: ,,ÞaÖ eru tvær litlar mannsmyndir, líkön,
sem ekki eiga sinn líka í Noregi og ekkert sér skylt nema nokkur sænsk
smálíkön úr bronsi“.
HaustiS 1936 var H. Shetelig hér á ferð og skoðaÖi þá þjóðminjasafnið.
Um athuganir sínar þar hefur hann ritaS mjög athyglisverða ritgerð. Shetelig
undraÖist það stórum, er hann rakst á allmarga gripi í safninu frá víkinga-
öld, af austnorrænni gerð og tízku. Hann nefnir í því sambandi ,,tvær
kringlóttar smánælur með bronsiþynnum hangandi við í smáfestum“ og
segir: ,,Þannig lagaðir skrautgripir hafa aldrei fundizt í Noregi frá víkinga-
öldinni, en þeir eru sérstaklega einkennilegir fytir baltiskan smekk í bún-
ingi kvenna“. Þá minnist Shetelig á tvo reiðtygjahringi úr bronsi, sem honum
virtist ,,benda á sænsk-baltisk áhrif á íslandi“, og sex döggskó af sverð-
slíðrum, einnig úr bronsi. Um döggskóna farast honum meðal annars svo
orð: „Hvergi koma þessir döggskór fram sem svo glöggt fyrirbrigÖi í menn-
íngunni, eins og þeir eru það á íslandi, nema í sænskum löndum við Eystra-
salt og í Rússlandi. Verður þaS ekki skýrt á annan hátt en að íslendingar
hafi, þegar á fyrsta tímabili sögu sinnar, brotið sér braut til sjálfstæðra
menningar-viðskipta og -sambanda fram hjá Noregi, að þeir hafi, þegar svo
snemma á öldum, verið ekki einungis útfluttir Norðmenn, heldur komnir
áleiðis á sinni eigin braut sem sérstök þjóð útaf fyrir sig. ÞaS má svo virÖast
sem döggskór af sverðslíðrum sé heldur lítils háttar atriði, en vér höfum
leyfi til að taka svo mikið tillit til þeirra, vegna þess hversu fáir forngripir
hafa varðveitzt á íslandi frá víkingaöldinni, og það því fremur, sem hér er
ekki aðeins að ræða um innflutta tilbúna hluti, heldur einnig um nokkra
frumlega íslenzka hluti úr bronsi, tilbúna eftir gerðum, sem framandi eru
fyrir Noreg“.
Sagnirnar um smálíkönin voru bundnar við tvö hirðskáld og ættföður
merkrar skáldaættar. AS öllum líkindum eru þær upprunnar í hinum miklu
frjósemisdýrkenda- og skálda-héruÖum Vatnsdal og Hvammsfjarðarbyggð-
um. Það liggur nú beint við að athuga fundarstaði þeirra gripa, sem hinn
ágæti norski fornleifafræÖingur telur sérstaklega benda á sænsk-baltisk áhrif
hér á landi. Ber þá jafnframt að gefa gaum öðrum fornum menningarminj-
um í grennd fundarstaÖanna. Smálíkönin tvö úr Eyjafirði og Mývatnssveit,
sem á var drepið, gefa fyrirfram nokkrar vonir um árangur, þótt ætla mætti
hið gagnstæða að órannsökuÖu máli. Skal hefja athuganirnar á Austur-