Helgafell - 01.04.1943, Qupperneq 40

176
HELGAFELL
í stjórnmálum þeirra tíma fylgdi Ein-
ar föður sínum, en talaði mjög sjaldan
um pólitík. Aldrei varð ég þess heldur
áskynja, að hann byggi þá yfir nein-
um loftköstulum um framtíð lands og
þjóðar, einsog síðar varð. Hann hafði
miklar mætur á Jóni Jónssyni ,,land-
ritara“, og voru þeir lengstum mestu
mátar. Samt slettist uppá kunnings-
skap þeirra, þegar Jón tók Þorbjörgu
Sveinsdóttur fasta útaf Elliðaármálun-
um alræmdu. Þá kallaði Einar hann
bölsóta. En svo átu þeir sig saman
síðar.
Á þessum tímum var það ríkjandi
siður í latínuskólanum að líta niðurá
alþýðu manna og var hún alloft kölluð
dónar. Barnaskapur Jóns rektors kom
meðal annars fram í þessu. Einhvern-
tíma sögðu nokkrir nemendur við hann,
að við ættum að leggja niður y og ý.
Það væru óþarfir stafir og gerðu staf-
setninguna flóknari.
Þá svaraði Jón: Nei! Ég er alveg á
móti því að leggja þessa stafi niður.
Eigum við að fara að gera okkur vit-
lausa fyrir dónana ? Nei! Þeir geta þá
skrifað sína íslenzku fyrir sig, en við
förum ekki að gera okkur vitlausa fyr-
ir þá.
Eitt sinn skrapp ég á skólaárum mín-
um rxðandi suðurí Hafnarfjörð. Á heim-
leið mæti ég einhverju heldra fólki á
reið fyrir sunnan Fossvog. Það struns-
aði framhjá mér nema einn skólapilt-
ur, Eyjólfur Kolbeins, síðar prestur á
Staðarbakka. Hann heilsar uppá mig,
nemur staðar og segir í fullri alvöru:
Þú ert einn núna. Þú varst með dóna
áðan.
Þá tek ég til máls og segi:
Maður er nú kominn í skólann til
annars en að læra svona málfar. Þessi
maður, sem ég var með, þegar ég mætti
þér á suðurleið áðan, var oddviti af
Álftanesi, fríður sýnum og tígulegur og
mesti ágætis maður. Faðir minn var
nú bóndi á Stórahrauni, og kallaði eng-
inn hann dóna, og móðir mín var dótt-
ir Magnúsar Andréssonar, bónda í
Syðra-Langholti, og var hann af eng-
um kallaður dóni. Helgi í Birtingaholti
er móðurbróðir minn. Hann á syni í
skóla, og býst ég ekki við, að þeir
vilji láta kalla hann dóna.
Þá er sagt fyrir aftan mig:
Bravó, sonur minn ! Þú skalt leggja
niður þetta nám og halda þér heldur
að svona piltum.
Ég hafði ekki tekið eftir manninum
og lít um öxl og sé, að þetta er séra
Eyjólfur Eyjólfsson, faðir piltsins, af-
komandi Kolbeins prests Þorsteinsson-
ar í Miðdal.
Einar Benediktsson var frábitinn
þeim hugsunarhæ.tti að líta niðurá al-
múgann. Hann var mér algerlega sam-
mála um það, að allt hið dýpra vit
væri hjá alþýðunni, þar væri spekinn-
ar að leita, en ekki hjá lærðu mönnun-
um. Ég þekki ekkert meira böl, sagði
hann einu sinni við mig, en þegar þess-
ir nýju embættismenn koma uppí
sveitir landsins og lýðurinn fer að glápa
á þá og heldur, að hann eigi ekki með
að hugsa nema með þeirra heila og
þessir kraftiddjótar fara að leiða hann
einsog strokukýr, sem teymdar eru
kringum sama klettinn, þar til þær eru
orðnar vitlausar og vita ekki upp eða
niður í neinum áttum.
Einar var alþýðlegur einsog smali,
hvar sem hann kom í sveit, en vissi þó
af persónu sinni. Hann var og laus við
hroka í garð heldri manna. En ef þeir
stóðu í vegi fyrir honum eða verk þeirra
voru honum ekki að skapi, átti hann til
að greiða þeim óþvegin orð og brá þá
stundum litum.
Jón Magnússon forsætisráðherra var