Helgafell - 01.04.1943, Side 65

SAGA UM SÖGU
201
ljómi byrjunarinnar ólgar honum í æðum og taugum, en hugur hans geymir
jafnframt hinn dapra grun lokanna. Hann er eins konar endurspeglun alls,
sem hefur skeð. En hann er einnig tengiliðurinn á milli þess, sem er aS
hverfa, og þess, sem koma skal.
Er hægt aS láta eina persónu lifa þróun þrjátíu kynslóSa ? A8 vísu ekki
beinlínis, nema á þann hátt aS skrifa sögu um GySinginn gangandi. En ann-
ars er tíminn skrýtiS fyrirbrigSi, og ég hef löngum haft hann grunaSan um
aS láta meira yfir sér en hann er í raun og veru. HvaS eru eitt þúsund ár
langur tími ? MaSur, sem er fimmtugur, hefur lifaS einn tuttugasta hluta hans,
hvorki meira né minna, og fæstum fimmtugum finnst ævi sín orSin löng. Ef
litiS er á máliS frá vissu sjónarmiSi, mætti vel fóSra þá fjarstæSu, aS þriSj-
ungur núlifandi íslendinga sé fæddur fyrir 800—1000 árum!
ViS skulum hugsa okkur íslenzkan mann, sem fæddist fyrir fimmtíu ár-
um, í afskekktri sveit, í baSstofukytru meS moldargólfi, og gætti sauSa í
bernsku. SíSan hefur maSur þessi brotizt áfram til mennta og menningar nú-
tímans og tekiS virkan þátt í lífi og framvindu þjóSar sinnar á þessu tímabili.
Hann situr nú, allvel efnaSur, í góSu húsi, búnu öllum nýtízkuþægindum, í
höfuSborginni. Svona mann þekkjum viS öll, og fleiri en einn. En hvaS er
hann í raun og veru búinn aS lifa lengi ?
Söguhetja mín, Amyntas, var fæddur í nokkurn veginn sams konar um-
hverfi og þessi íslendingur. LífiS í Makedóníu um miSja fjórtándu öld fyrir
Krist var mjög keimlíkt því, sem almennt gerSist á íslandi fyrir fimmtíu ár-
um ! Hann var af góSum ættum og gáfaSur, missti aSstandendur sína á barns-
aldri og gætti síSan fjár fyrir bónda einn í hlíSum Pangæosfjalls. Ég sá strax,
aS hann var mjög verulega frábrugSinn jafnöldrum sínum þar í sóknum.
Þetta var laglegur drengur, líkamlega bráSþroska, en seinni á andlega sviS-
inu, og erfitt aS gizka á hann þar, fyrir aSra en þá, sem nauSþekktu hann.
Flestum kom saman um, aS hann myndi vera einfaldur, og satt bezt sagt,
var hann nokkuS einfeldnislegur, í fljótu bragSi séS. En í rauninni hafSi
hann mjög fjölþættar gáfur, þótt þær væru frumstæSar og seinar til þroska, —
einmitt þess vegna voru möguleikar hans miklir í heimi andans. Hann hafSi
gífurlega fróSleiksþörf og varS síSar lestrarhestur mikill, en þó varS menntun-
in honum aldrei markmiS, heldur aSeins meSal í leitinni aS hamingjunni, sem
var honum allt, þegar frá byrjun. Segja mætti aS tvennt auSkenndi líf tíma-
mótamannsins framar öSru: /eiSi' og leit.
Ég rannsakaSi krók og kima í sál hans, allt frá barnæsku, honum þýddi
ekki aS reyna aS leyna mig neinu! Ég rakti erfSirnar frá forfeSrunum í holdi
hans og geSi, útliti og athöfnum, til þess aS komast aS því, hvaS væri sjálf-
stætt og nýtt í honum; athugaSi heilsufar hans, sálarlegt og líkamlegt og
rannsakaSi leyndustu hugsanir hans, kenndir og þrár, alla leiS niSur í undir-
vitund ! ÞaS þýSir ekki aS ætla sér aS verSa söguskáld, meS heimsmæli-