Helgafell - 01.04.1943, Page 69

SAGA UM SÖGU
205
fullu samræmi við eðlilegt líf, hlýtur að visna, og framvindan mikla leitar
nýrra þróunarleiða. Sérhver stétt eða þjóðfélagsskipun, sem misnotar menn-
inguna, mun vissulega líða undir lok.
Lífsorka Amyntas visnar smám saman í Knossosborg, og þreyta hnign-
andi menningarkerfis fer að gera vart við sig. Þegar vegur hans stendur sem
hæst, byrjar heimþráin að ásækja hann, að vísu dulbúin í fyrstu, og verÖur
honum ekki ljós, fyrr en hann er kominn til Krítar aftur, eftir stutta heimsókn
í Makedóníu. Heimsóknin sjálf veldur honum miklum vonbrigðum, enda
þótt honum sé forkunnar vel tekiÖ í það sinn og hann finni þar einmitt þá
konu, sem hann hefur ávallt verið að leita að. En höfuðborg ættlands hans
er skítugt og leiÖinlegt þorp á versta gelgjuskeiði; honum finnst það vera
skopmynd af menningarbæ og fólkið ruddafengið, illa siðað og hjákátlegt í
fasi. Hann langar aftur til Knossos, — því útþrá og heimþrá eru af sömu rót
runnar, — enda er hann bundinn Krít sterkum böndum. Og konan, sem hefur
vakiÖ ást hans, ætlar aS koma þangaö á eftir honum síðar. En hann er ekki
fyrr kominn til kjörlands síns en heimþráin blossar upp að nýju; hún er nú
tengd konunni, sem hann elskar, og sameinast ástarþrá hans, eins og útþráin
fyrrum. ÞaS er og táknrænt, að þessi kona veitir honum í útlegðinni upp-
fyllingu dýrustu óska hans, lokkar hann síðan heim með sér og bregzt hon-
um þar.
Því að auðvitað flyzt Amyntas heim til ættlands síns úr allri dýrSinni í
Knossos. ÞaS gat ekki öðru vísi farið. Og hvað skeður þá ? Eru ekki Make-
dónar fegnir aS heimta heim þennan náunga, er framast hefur erlendis með
slíkum ágætum, og ætla mætti að yrði fremur til prýSi en hitt í höfuÖstaS
þeirra ?
Svar bókarinnar við þessari spurningu er býsna lygilegt en óhrekjandi eigi
að síður. Amyntas er, í stytztu máli, hundeltur af slefberum, hræskeglum og
lítilmennum lands síns, er hella sér yfir hann, sjúkir af öfund og illgirni. Þeir
hafa ekki meira álit á landinu og þjóðinni en það, aS þeim er óskiljanlegt með
öllu, að nokkur maður fari þangaS af frjálsum vilja, eigi hann annars úr-
kosta. Nei, Amyntas þessi hlýtur að hafa neyðzt til þess að fara heim, og
þeir lenda ekki í neinum vandræðum með að búa til ástæður fyrir því! Hann
er ,,búinn að vera“, og nú skal hann fá fyrir ferðina, þessi stolti pamfíll, sem
hélt, að hann væri eitthvaÖ. KjaftæSiS og lygavefurinn vex um persónu hans
út yfir öll takmörk. ÞaS er reynt að níða hann niÖur og granda mannorði
hans á allan hugsanlegan hátt. Og þessu er tekiS með þökkum af þjóðinni,
sem gleypir hverja slefsögu hráa og eykur hana og endurbætir, því að fátt er
um nýjungar og tilbreytingarlítið, en ábyrgðartilfinning fólks og siðferðis-
þroski má ekki knappari vera. Amyntas á þarna hvorki ætt né vini, sem
borið geti blak af honum, svo aS kjaftakindunum er hægt um vik og þurfa
ekkert að óttast. — Ég þurfti ekki mikiÖ fyrir þessum sögukafla aS hafa, því