Morgunblaðið - 25.03.2000, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
_______________________________LAUGARDAGUR 25. MARS 2000 , 49
MINNINGAR
að kamparnir hefðu ýfst. Skódinn
haíi hins vegar eitthvað lemstrast og
var farinn að gefa frá sér torkennileg
hljóð, er komið var á leiðarenda.
Sumarið 1981, nánar tiltekið 25. og
26. júlí 1981, stóð Einar fyrir því að
haldið var ættarmót að Ormsstöðum
í Hallormsstaðaskógi, þar sem búið
höfðu foreldrar hans, Pétur Einars-
son og Ingileif Sigurðardóttir, sem
þangað komu frá Víðivöllum ytri, þar
sem þau höfðu verið í vinnumennsku
hjá frænda Péturs, Tryggva Ólafs-
syni. Var ættarmót þetta fjölsótt af
afkomendum þeirra Péturs og Ingi-
leifar og vel að því staðið. Naut Einar
sín vel og fræddi þá, sem fræðast
vildu og áhuga höfðu um lífshætti
þess tíma, er Einar og bræður hans
uxu þar úr grasi á Hesthússgrun-
dinni á Ormsstöðum, sem og um ætt-
ir Péturs og Ingileifar og áa, en Ein-
ar var fróður vel um þessa hluti og
lagði sig fram um að upplýsa afkom-
endur Péturs og Ingileifar um þessar
rætur sínar, sem hann taldi nokkurs
virði. A hann þakkir skildar fyrir og
þá einnig útgáfu bókarinnar Aar og
niðjar, ævi og þættir Péturs Einars-
sonar og Ingileifar Sigurðardóttur
frá Ormsstöðum, en bók þessa, sem
er hin mesta gersemi, skráði Gísli
Gunnarsson sagnfræðingur eftir frá-
sögn Einai’s, en Gísli er giftur bróð-
urdóttur hans, Sigríði Sigurbjörns-
dóttur. Eru þar raktar ættir móður
Péturs, Sigríðar, er vai- dóttir Ög-
mundar bónda að Bárðarstöðum í
Loðmundarfirði, Jónssonar bónda að
Hólalandi, Borgarfirði eystra, Ög-
mundssonar að Breiðuvík í Borgar-
firði eystra, er var sonur Odds Guð-
mundssonar bónda að Nesi í
Loðmundarfirði af Galdra-Imbuætt.
Ættir föður Péturs, Einars Sigfús-
sonar, bónda að Breiðuvík í Borgar-
firði eystra, eru einnig austfirskar,
en langafi Einars Sigfússonar í móð-
urætt var Gísli bóndi að Bakka,
Borgarfirði eystra, sonur Halldórs
prests að Desjamýri, er var sonur
Gísla Gíslasonar, gamla prests, á
sama stað. Langafi Einars Sigfús-
sonar í föðurætt var hins vegar Þor-
steinn, bóndi að Melum í Fljótsdal,
en frá honum er komin Melaætt, sem
flestir Austfirðingar era af. Ingileif
Sigurðardóttir vai' hins vegar ekki
austfirsk, heldur hornfirsk og af
Norðurlandi. Var móðir Ingileifar,
Sigurbjörg Sigurðardóttir frá Horni
í Nesjum, komin af bændum bæði í
Nesjum og Lóni í Homafirði, sem
virðast hafa verið nokkuð skyldir
innbyrðis. Langafi Sigurbjargar Sig-
urðardóttur í móðurætt var Ketill,
bóndi að Hvammi og Volaseli í Lóni,
Ófeigsson Ámasonar frá Krossal-
andi í Lóni, sem var bróðir Einars
Amasonar á Þorgeirsstöðum sem
var aftur langafi Sigurðar föður Sig-
urbjargar. Mun þetta hafa verið al-
gengt í afskekktum byggðarlögum
áður fyrr. Faðir Ingileifar, Sigurður
Einarsson bóndi í Rauðholti, sonur
Einars á Stakahjalla átti hins vegar
ættir að rekja til Eyjafjarðar og í
Þingeyjarsýslu. Um hann segir
Benedikt Gíslason frá Hofteigi í ætt-
um Austfirðinga, bls. 725: „Einar á
Hjalla, Jónsson var gott skáld, faðir
Sigurðar í Rauðholti, föður hinna
merku Rauðholtssystkina.
Varðandi það hvernig Einar hafi
komið út úr „ættanna kynlega
blandi“ held ég að hann hafi verið
meiri Austfirðingur en Homfu'ðing-
ur.
Nýtinn og aðhaldssamur í fjármál-
um, en hugsaði vel um sína. Er Einar
brá búi lét hann jörðina Amhólsstaði
í hendur dóttur sinnar, Ingibjai'gar,
með allri áhöfn og tækjum, án endur-
gjalds. Reisti sér veglegt hús niður á
Egilsstöðum, að Bjarkarhlíð, þar
sem hann og Sigríður áttu góða daga
og gott var að koma er leiðin lá aust-
ur á land, sem var reyndar alltof
sjaldan.
Ef Sigríður var ekki heima, var
skroppið út í búð, keyptur ís, ávextir
og rjómi og mallað í gestina. Eitt-
hvað urðu menn að láta ofan í sig.
Eftir að Einar settist að á Egils-
stöðum, þar sem hann bjó í yfir 20 ár
gat hann ekki setið aðgerðarlaus,
löggilt gamalmennið, en stundaði
ýmsa íhlaupavinnu, svo sem slátur-
vinnu á haustin. Á sumrin ræktaði
hann trjáplöntur til sölu og til að gefa
á skika rétt utan við Egilsstaði, en
þar kunni hann vel til verka og hafði í
því efni lært af föður sínum, sem ver-
ið hafði verkstjóri við skógræktina á
Hallormsstað meðfram búskap og
meðal annars sett niður þær lerkip-
löntur, sem nú rísa hæst í Guttorms-
lundi.
Síðustu árin vom Einari þó erfíð,
eins og mörgum er komast á háan
aldur, en hann var þá orðinn nær
blindur. Ekki bætti úr skák að hans
ástkæra kona Sigríður varð ósjálf-
bjarga vegna alzheimer-sjúkdóms,
en hún lést fyrir tveimur árum. Mjög
kært var með þeim hjónum og ann-
aðist Einar konu sína af mikilli kost-
gæfni í hennar erfiða sjúkdómi. Er
Sigríður hafði kvatt, var því nánast
um bið að ræða. Síðasta æviár sitt
var Einar á elliheimilinu á Seyðis-
firði, þar sem vel var um hann hugs-
að. Þar andaðist hann í svefni 14.
mars síðastliðinn, á 87. aldursári.
Eg þakka fyrir að hafa kynnst sér-
stæðum og góðum frænda, sem fróð-
ur var um Austurland og ættir sínar.
Hann er nú horfinn héðan að loknu
farsælu ævistarfi.
Steingrímur Þormóðsson.
Skömmu eftir að ég kynntist konu
minni, Sigiíði Sigurbjörnsdóttur,
seinni part ársins 1968, þótti við hæfi
að við færum saman að Hafursá í
Skógum á Fljótdalshéraði um jólin
þar sem ég fékk tækifæri til að kynn-
ast heimaslóðum hennar og stórum
hluta fjölskyldunnar. Að Hafursá,
næsta lögbýli við Hallormsstað, bjó
þá faðir hennar, Sigurbjörn, ásamt
elstu dóttur sinni og tengdasyni og
fimm dætrum þeirra. Þessi heim-
sókn varð mér minnisstæðara ævin-
týri en flest önnur ferðalög mín íyrr
og síðar. Snjóþekja var yfir öllu en sí-
græn barrtré Hallormsstaðakógar
voi-u ekki langt undan. Ég og
tengdafaðir minn, Sigurbjöi'n, urð-
um fljótt málvinir góðir og vildi hann
sýna mér heimaslóðir sínar sem best.
Mikilvægur partur þess var að heim-
sækja Einar bróður, bóndann að
Arnhólsstöðum í Skriðdal. Sigur-
björn kvað þennan bróður sinn vera
mikinn búmann. Ekki var Sigur-
björn heitinn vanur að fara með
fleipur og allra síst í þetta skipti;
fékk ég síðar frá fleirum að heyi'a um
rausnarlegan búskap Einars Péturs-
sonar á Arnhólsstöðum.
Þannig var það bændahöfðinginn
Einar Pétursson sem ég kynntist
fyrst en manninum kynntist ég líka.
Hann var vissulega atorkusamur
vinnuþjarkur sem aldrei hlífði sjálf-
um sér og hagsýnn vel, samtímis
bæði blíðlyndur og hreinskiptinn í
öllu. Verk féll honum varla úr hendi
og slæmt fannst honum aðgerðar-
leysið síðar þegar aldur færðist yfir
og kraftar þrutu. Raunar hafði hann
oft gengið of nærri sér með vinnu.
Eg hitti Einar að máli skömmu áð-
ur en hann hætti búskap 1972. Best
er að hætta hverjum leik þá hæst
fram fer, sagði Einar bóndi. Ekki
ætlaði hann að hætta við búskap sinn
vegna veikinda eða vesaldóms. Hann
hafði þá í „tómstundum sínum“ verið
að byggja sér einbýlishús á Egils-
stöðum og þangað ætlaði hann að
flytja innan skamms og eftirláta öðr-
um Ai-nhólsstaði. Nú gerist ég dag-
launamaður, verkamaður, sagði
hann. Og svo varð.
Um leið skipti Einar Pétursson
um stjórnmálaflokk. Bóndinn á Am-
hólsstöðum hafði alla tíð verið dygg-
ur Framsóknarmaður. Þannig eiga
bændur að vera, sagði Einar þá. En
verkamaðurinn á Egilsstöðum gekk
þegar í stað til liðs við Alþýðubanda-
lagið. Það eiga verkamenn að gera,
sagði Einar. En fyrst og fremst var
Einar alla tíð félagshyggjumaður og
honum sveið alltaf sundrung vinstri
aflanna.
Margar samræður höfum við Ein-
ar átt um dagana enda voru sameig-
inleg áhugamál engan veginn fá.
Stjórnmálin í öllum myndum þeirra
skipuðu þar auðvitað veigamikinn
sess en mest held ég samt að við höf-
um rætt um gamla tíma. Saman unn-
um við að bók um áa og niðja foreldra
hans. Einar vissi margt um liðna tíð
og var stálminnugur og átti auðvelt
með að greina kjarnann frá hisminu,
raunar í hverju sem var. En einstak-
ur var Einar í gamalli verkþekkingu
og var einn fárra Islendinga sem
kunnu hefðbundna kolagerð; hana
hafði hann lært af föður sínum tíu
vetra þegar sú gamla iðja lagðist af
skóginum til vemdar; nær 60 áram
síðar mundi Einar ennþá gamla
vinnulagið og gerði kol fyrir framan
kvikmyndavél svo að þekkingin á iðj-
unni glataðist ekki.
Síðustu árin voru Einari erfið.
Sjónin var farin og það fékk mikið á
hann. Kraftamir voru á þrotum. Eft-
ir að kona hans lést fyrir tveimur ár-
um átti hann sér þá ósk heitasta að
kveðja þetta líf. Nú hefur sú ósk
ræst. En söknuðurinn um gamla og
góða kempu lifir.
Gisli Gunnarsson.
Enn klingja dánarklukkur og kalla
nú af heimi höfðingsmann hollan, fé-
laga og vin til fjölda ára, fylgd hans í
senn dýrmæt og kær. Örfá kveðjuorð
þrungin mikilli þökk. Einar Péturs-
son var sannur ræktunarmaður í
innsta eðli sínu, hann unni jafnt
gróandans grænu dýrðarveröld sem
gróanda þjóðlífsins, rík var réttlætis-
kennd hans, reiðubúinn ætíð til sókn-
ar og varnar fyrh’ betra mannlífi og
bættum þjóðarhag, þeirra þó allra
helzt sem á brattann þurftu að
sækja.
Og myndir merla á minningatjaldi
og í munans borg. Hljómmikil rödd
hans á fundum, meitluð orðræða
hans af hjartans innstu sannfæringu,
hlýjan í björtu brosi hans, hlátur
hans dillandi, heit eggjan ásamt
vermandi vinarhug. Þannig mætti
áfram halda utan enda. Þjóðmála-
skoðun hans eindregin og dagljós,
aldrei hik né hálfvelgja, horft í sólar-
átt með jafnrétti og samhjálp að leið-
arljósi. Hann vildi sjá samfélag rétt-
lætis og manngildis þar sem allir
skyldu eiga jafnan rétt til lífsins
gæða, að við mættum feta þann veg
til farsællar framtíðar, þar sem hver
hlyti sinn deilda og sanngjarna skerf.
Slíkum höfðingja hollra gilda og gift-
uríkra lífssjónarmiða var gott að
kynnast, ekki síðra að eiga atfylgi
hans og trúnað allan. Austur leitar
hugur til horfinna stunda, sem svo
miklu skiluðu í minningasjóð. Þar
ber mynd Einars hátt við sólu. Þökk
sé honum fyrir samfylgdina, fyrir að
sækja og verja rétt hins snauða og
smáa af sinni miklu málafylgju. Um
leið og ég sendi aðstandendum hans
einlægar samúðai'kveðjur minnist ég
með mikilli þökk kynnanna af kær-
um hal, sem kunni öðram betur að
koma fram með þau orð sem veimdu
og örvuðu í baráttunni, mögnuð
þeirri kynngi er kom frá hjartans
innstu rótum.
Blessunar bið ég félaga Einari á
ókunnum leiðum eilífðarinnar. Bless-
uð sé birturík minning.
Helgi Seljan.
að heyra hana segja frá og lesa fyrir
aðra.
Það þótti dirfska af húsmóður
uppi í sveit að taka sig upp frá sveit-
astörfunum og fai'a til Áusturríkis í
heimsókn til vinkonu sinnar, en það
gerði hún árið 1966 og ritaði frásögn
af því ferðalagi í Skaftfelling.
Ég minnist Guðrúnar sérstaklega
þegar hún bjó sig upp í íslenska bún-
inginn sinn og fléttaði rauða hárið í
tvær fléttur, hvað hún var glæsileg
þegar hún setti kvenfélagssamkom-
urnar með myndarskap en hún var
formaður kvenfélagsins Bjarkar í
Öræfum í mörg ár og aðalhvatamað-
ur að stofnun þess 1961.
Fátt eitt er hér talið af því sem
Guðrún framkvæmdi bæði í orði og
verki en minningin lifir um góða og
einstaka konu. Ég sendi börnum
Guðrúnar, Hallbera systur hennar
og öllum öðram aðstandendum inni-
legustu samúðarkveðjur frá mér og
mínum.
Hver minning dýrmæt perla að liðnum
lífsins degi.
Hin ljúfu og góðu kynni af alhug þakka
hér.
Þinn kærleikur í verki var gjöf sem
gleymist eigi
og gæfa var það öllum sem fengu að
kynnastþér.
(Ingibjörg Sig.)
Ingibjörg Ingimundardóttir.
Aðfangadagur jóla 1963 var fagur
og bjartur í Öræfasveit, logn, frost
og hrímuð jörð. Á Fagurhólsmýri
átti ég stutta viðdvöl. Góður vinur,
Helgi Ai'ason, vai' þar sem alltaf áð-
ur. Laust fyrir brottför gengum við
Helgi saman aðeins frá, í áttina að
Blesakletti, höfðum fyrir augunum
Öræfajökul sindrandi í rauðri vetr-
arsólinni. Ég spurði Helga hvort
hann vissi um sveitabæ þar sem
pláss væri í sumar fyrir son minn
Jón Karl þá 12 ára. Helgi sagðist
skrifa mér nokkrar línur fljótlega og
skömmu síðar kom bréf, þar sagðist
hann hafa fært þetta í tal við frænd-
konu sína Guðrúnu á Hnappavöllum,
hún myndi skrifa okkur. Óg ekki leið
á löngu þar til bréf Guðrúnar barst,
þar sem hún tók þessu erindi vel.
Bréfið var skrifað af hreinskilni og
einlægni. Árið áður hafði Guðrún
misst Gunnar mann sinn af slysför-
um við Fjallsá. En á heimilinu vora
þrjú börn þeirra hjóna, Ásdís, Gunn-
þóra og Sigurður, auk aldraðrar
móður Guðrúnar og svo mágur
hennar Páll Þorsteinsson, sannur
öðlingur.
Öll börn mín nutu þess að dvelja
um lengri eða skemmri tíma á þessu
sérstaka heimili hjá góðu og heil-
steyptu fólki, þar sem glaðværðin
ríkti. Haukur sonur minn var þar tíu
sumur í röð. Öll hafa þau sterkar
taugar til heimilisins á Hnappavöll-
um, það var þeim ómetanlegur lífs-
skóli. Manngæska og einlængi ein-
kenndi Guðránu alla tíð, sérstök
natni við börn var ríkur þáttur í eðli
hennar. Hún spjallaði við þau sem
jafningja um lífið og tilveruna. Bréf
Guðránar sem hún skrifaði okkur
vora einstök. Ég tek hér stuttan
kafla frá 1964 en þar segir hún m.a.:
„Ég hef nú verið langorð um við-
fangsefni drengjanna en ég er móðir
sjálf og veit af reynslu að hugur þinn
muni öðra hvoru hvarfla til Snoraa
litla og Nonna hjá ókunnugu fólki í
fjarlægð, hélt þið hefðuð gaman af
að frétta fljótt um Snorra sem virðist
una sér vel og koma sér vel, þeir
skrifa ykkur bráðum“ og í öðru bréfi
til Hauks 1978 fjallaði hún um kálf-
ana en Haukur hafði haft mikið dá-
læti á einum þeiri-a sem nefndur var
Andrés. Guðrán segir þar m.a.:
„Jæja kálfarnir voru austur á
Veitum og enginn hugsaði um þá svo
þegar ég kom heim sá ég bara
Bröndu og Reyði litlu, og ég fór
austur og hugsaði með mér, jæja er
nú Andrés kallinn kannski dauður úr
kulda ofaní skurði, jæja ég baksaði
austur úr Brekkum fyrir ofan gömlu
rafstöðina og hvað sé ég þar nema
Andrés kallinn þuraan og bústinn,
hann hafði þá potað sér í gegn um
girðinguna og uppí brekkuna því þar
var betra skjól í vonda veðrinu og ég
ákvað strax að skrifa þér um hvað
Andrés kallinn er vitur á móts við
kvígubjánana finnst þér það ekki
líka?“
í áranna rás vora bréf Guðránar
fjöldamörg til okkar hér og öll
skemmtileg og uppörvandi. Við eig-
um því margar ómetanlega góðar
minningar frá þessum áratugum
sem einnkennst hafa af mikilli vin-
áttu við þetta góða fólk og hefur það
svo sannarlega verið okkar gæfa.
Guðrún Karlsdóttir er kvödd með
þakklæti og virðingu fyrir áratuga
vináttu.
Nanna og Snorri Snorrason,
Haukur, Helga og Snorri.
Kvatt hefur þennan heim merkis-
kona og sérstök, Guðrún Karlsdóttir
frá Hnappavöllum.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi
að dvelja hjá henni og hennar góða
fólki í nokkur sumur á unglingsár-
um, eða sumrin 1963-1965 og of-
tsinnis síðan í styttri tíma. Þegar
faðir minn, flugmaður á Douglas-
flugvél, lenti á Fagurhólsmýri og
færði í tal við Helga Arason, um-
boðsmann Flugfélagsins, um vetur-
inn 1963 hvort ekki fyndist sumar-
dvöl fyrir ungling þar í sveitinni
gerði hann athugun á því við m.a.
Guðrúnu á Hnappavöllum, sem þá
nýlega var orðin ekkja. Bréf barst
svo í foreldrahús mín þar sem ég var
boðinn velkominn á heimili hennar
og fjölskyldu, ef ég vildi taka þátt í
„leik og starfi við bústörfin", eins og
hún orðaði það. Ég var auðvitað
meira en tilbúinn til þess, og hef alla
tíð síðan talið það mína gæfu að hafa
fengið að dvelja með því góða fólki
sem bjó í Austurhjáleigunni á
Hnappavöllum og reyndar Öræfing-
um öllum, því ég tel að þar búi ein-
ungis gott og fölskvalaust fólk.
Guðrán bjó á þessum tíma með
börnum sínum þremur, tengdamóð-
ur sinni aldraðri, og mági sínum Páli
Þorsteinssyni alþingismanni, sem
dvaldi einungis á sumrin á Hnappa-
völlum.
Alltaf man ég eftir hlýlegu viðmóti
Guðrúnar þegar ég fór þess á leit að
fá að koma með dúfurnar mínar með
mér í sveitina, það þótti alveg sjálf-
sagt, og gerðist það öll sumrin. Og
mörgum árum síðar fékk ég að
senda hundinn minn, Lappa, til
hennar líka sem átti síðan þar góða
ævi.
Guðrán var sérlega natin og til-
litssöm við börn og unglinga. Hún
talaði við okkur eins og fullorðið fólk
sem varð til þess að maður fann
kannski meira til sín en ella og
fannst mér ég jafnvel á stundum
orðinn nokkuð merkilegur fír, þegar
leitað var álits hjá mér um ýmis mál,
ekki síst þegar traktorinn var ann-
ars vegar. Einnig lagði Guðrún sig í
líma við að lofa okkur unga fólkinu
að njóta þess ef ferðalög um sveitina
voru á döfinni. Þá sagði hún, jæja
Nonni minn, vilt þú ekki skreppa inn
í Skaftafell með kvenfélagskonun-
um, þær ætla inn í Bæjarstaðarskóg,
það gæti verið gaman fyrir þig að
koma þangað. En þess ber að geta að
á þeim áram vora flestar ár óbráað-
ar í Öræfasveit, og því ferðalög ekki
algeng eða auðveld sem nú.
Og einnig fékk ég að fara í vega-
vinnu eða vinnu við árvarnargarða
þegar lítið var að gera heima við, og
fékk þá kaupið í vasann sem ekki
þótti nú amalegt. Svo á sunnudögum
var oft viðkvæðið, þú skalt nú bara
hvíla þig í dag, gætuð kannski
skroppið á jeppanum út í Ingólfs-
höfða eða austur í Stiga í ber. Svona
var Guðrán Karlsdóttir, alltaf að
hugsa um að okkur leiddist ekki
(sem að aldrei var nú) og að við
skemmtum okkur líka. Sem sagt,
eins og hún tók fram í bréfunum
forðum, „dvöl í leik og starfi".
Margra ógleymanlegra stunda
minnist ég frá síðkvöldum í eldhús-
inu, þegar skemmtisögur og gii'n
okkar krakkanna vakti hlátrasköll
og kátínu þar sem Guðrán tók þátt í
öllu með okkur.
Ég minnist einnig fjölmargra
bréfa sem hún skrifaði mér eftir að
ég var hættur að dvelja hjá henni og
kominn í framhaldsskóla, alltaf já-
kvæð og skemmtileg um gang mála í
sveitinni.
Systkini mín þrjú hafa og öll notið
dvalar á Hnappavöllum í skjóli Guð-
ránar um skemmri eða lengri tíma
en þó Haukur bróðir langlengst, eða
í 8-9 sumur, og fjölskyldan átt allt
hið góða fólk að vinum um fjölda ára.
Síðustu árin hafði heilsu Guðrúnar
hrakað mjög og veit ég að hvíldin var
henni kærkomin nú.
Ég vil þakka Guðránu Karlsdótt-
ur ómetanlega vináttu alla tíð og
hlýhug og góðvild í minn garð og
fjölskyldu minnar.
Ég sendi börnum hennar, Ásdísi,
Gunnþóra og Sigurði sem og systur
hennar, Hallberu, og öðrum ástvin-
um samúðarkveðjur.
Minningin lifir um góða konu.
Jón Karl Snorrason.
Gróðrarstöðin &
EtmHÚÐ ♦
Hús blómanna
Blómaskreytingar
við öll tækifæri.
Dalveg 32 Kópavogi sími: 564 2480