Morgunblaðið - 25.03.2000, Blaðsíða 60

*iO
LAUGARDAGUR 25. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Áfengisdrykkja
í augsýn barna
I Morgunblaðinu um
síðustu helgi ritaði
Sigrún Davíðsdóttir
áhugaverða grein um
drykkjuvenjur danskra
unglinga. Grein sína
byggir hún á skýrslu
danskra stjórnvalda og
"^ru niðurstöður slá-
andi. Danskir ungling-
ar drekka meira en
jafnaldrar í Evrópu og
leggja nú stjómvöld
höfuðáherslu á að
virkja foreldrana í bar-
áttunni við unglinga-
drykkju. Dönsk stjórn-
völd styðjast við
bandaríska könnun sem sýnir að ef
foreldrum fannst í lagi að krakkarnir
drykkju þá drukku þeir krakkar tí-
falt á við krakka, sem áttu foreldra
er beittu sér gegn því að þeir
drykkju áfengi. Og því betra sem
samband foreldra og barna er því
^rekar fara krakkarnir eftir því sem
loreldrarnir segja þeim.
I ljósi þessa fannst mér tilefni til
þess að rita nokkrar línur um mál-
efnið og styðst ég þar við grein sem
birtist fyrir nokkru í norska blaðinu
Vardevakt.
Allir hafa heyrt um „óbeinar reyk-
ingar“. Á fyrri hluta ársins 1995 hófu
Norðmenn átak sem nefndist
„Minnkum áfengisneyslu" og beinist
átakið fyrst og fremst að því að
sleppa eða skerða áfengisneyslu í
augsýn barna og ieiða hugann að því
„óbein drykkja" getur valdið
börnum miklu öryggisleysi, ekki síst
þegar drykkja fer úr böndum.
Fjöldi þekktra persóna og félaga-
samtaka hefur stutt átakið sem bein-
ist ekki síst að þeim sem telja sig
30%
Jón K. Guðbergsson
50%
70%
UTSALA
GLERAUGA
9 I »' r «* u q n v «• r s 1 u n
568 266 2
drekka áfengi í hófi.
Framkvæmdastj óri
átaksins, Björn Lyster,
segir í nýlegri grein, að
megininnihald verkefn-
isins fælist í orðunum:
„Þegar atferli þitt
breytist við ofnotkun
áfengis verða börnin á
varðbergi.“ Fullorðið
fólk getur skemmt sér
konunglega við
ákveðnar aðstæður,
brandarar fjúka og
flestir virðast óheftir í
athöfnum sínum. Eigi
áfengisdrykkja sér
stað í augsýn og nær-
veru barna taka þau yfirleitt strax
eftir breytingunni sem verður á
pabba og/eða mömmu. Börnum líður
best í öruggu umhverfi, þau vilja
helst vita og sjá fyrir hvemig
mamma og pabbi eru undir margvís-
legum kringumstæðum, þau eru í
flestum tilvikum afar næm fyrir því,
þegar foreldrai- fara „yfir strikið" í
áfepgisneyslu.
Átakið „minnkum áfengisneyslu í
augsýn bama“ er ekki bein „bindind-
isherferð" heldur samtök sem era
studd af fjölmörgum félögum eins og
íþróttafélögum, æskulýðsfélögum,
kristilegum félagasamtökum,
kirkjunni og ungmennafélögum,
ásamt fjölda þekktra einstaklinga í
norsku samfélagi.
Átakið beinist ekki fyrst og fremst
að þeim sem drekka mest og valda
sér og öðrum erfiðleikum og vanda,
heldur beinist athyglin að hinum
mikla fjölda þeirra sem neyta áfeng-
is öðra hverju, en óska þess eindreg-
ið að bera fulla ábyrgð á atferli sínu
og orðum hvar sem þeir eru.
Sennilegt er að margir þeir sem
snerta aldrei bifreið ef þeir hafa
fengið sér „í glas“ og þeir sem dettur
aldrei í hug að bragða áfengi áður en
þeir fara til vinnu fái sér „í glas“
heima í viðurvist barna sinna.
Markmið átaksins er að ná til
þeirra sem telja sig hófdrykkju-
menn, þeirra sem vilja taka afleið-
ingum gerða sinna í daglegu lífi og
vera þannig fyrirítiynd barna sinna
og vemda líf þeirra með ábyrgri
hegðan.
I hversdagslífinu þurfa börnin
ókkar fjölda „umboðsmanna" sem
bera heill þeirra og hamingju fyrir
brjósti.
Við skiljum afar vel að börn okkar
þurfa vernd í umferðinni og að
fyllsta öryggis sé ætíð gætt. Annars
er hætta næstum við hvert fótmál. Á
sama hátt þurfa börnin öryggi og
ÓÐINSGÖTU 4. SÍMAR 570 4500, FAX 570 4505
OPIÐ VIRKA DAGA FRÁ KL. 9-18. Netfang: http://habil.is/fmark/
Þingholtsstræti 5
Heil húseign
Höfum fengið í sölu þetta
reisulega steinhús í hjarta
borgarinnar. Eignin er 1500
fm að stærð hefur öll verið
endurnýjuð frá grunni bæði
að utan sem innan. Húsið
er ailt í útlegu og er að
mestu leyti nýtt undir
hótelíbúðir auk verslana
og veitingahús.
Góð arðsemi. Góð
langtímalán áhv.
%
Tilvalið tækifæri fyrir fjárfesta.
Allar nánari upplýsingar á skrifstofu og í síma 893 0239.
Afengisneysla
Börn okkar þarfnast ör-
yggis, segir Jón K. Guð-
bergsson. Þau verða ör-
yggislaus við drykkju
foreldra.
vernd á göngu sinni og siglingu „í
lífsins ólgusjó". Ekki síður.
Mörgum hefur orðið ljóst, að það
skiptir miklu hvort við geram okkur
grein fyrir hvar við drekkum og hve-
nær - ekki bara hvort við drekkum
mikið eða lítið eins og við heyram oft.
Biskupinn í Hamar sagði eftirfar-
andi: „Ég fæ mér stundum glas af
léttu víni, en mér lærðist það strax í
æsku að ofnotkun áfengis er af hinu
illa. Sem prestur hef ég séð hvílíkar
afleiðingar geta orðið af of mikilli
áfengisneyslu. Því miður era það
alltof oft börnin sem bera þyngstan
skaða af slíku athæfi. Ég vil því ein-
dregið styðja forsvarsmenn þessa
átaks sem hvetja foreldra til að gefa
því góðan gaum hvernig áfengis-
neysla þeirra er í nærvera barna
þeirra. Svo sannarlega getum við
skemmt okkur og átt yndislegar
stundir með börnum okkar án áfeng-
is.“
Framkvæmdastjóri Hjálparstofn-
unar norsku kirkjunnar sagði í við-
tali: ,A-uðvitað munu margir segja
strax: Það er mikill munur á því
hvort við drekkum eitt glas eða
mörg! Og vissulega er það svo. En
drögum við okkur sjálf ekki allt of oft
á asnaeyranum með alls kyns afsök-
unum og undanhaldi? Verðum við
ekki að vera sjálfum okkur sam-
kvæm, bera ábyrgð á gerðum okkar
og viðurkenna í fullri alvöra að það
sé best fyrir börnin okkar að við
sleppum áfengi algjörlega þegar við
njótum góðra stunda með þeim? Þó
að undantekningar verði á þessari
reglu er ég sannfærður um að við
sjálf geram okkur betri og markviss-
ari gi-ein fyrir áfengisnotkun okkár
og sjáum betur, að því oftar sem við
sleppum áfengi í augsýn barna okkar
þeim mun betra.“
Fjöldi annarra aðila tekur undir
með biskupnum og framkvæmda-
stjóranum, bæði kennarar, íþrótta-
leiðtogar og uppeldisfræðingar. Þeir
leggja áherslu á að börn era pers-
ónur rétt eins og fullorðnir, persónur
í mótun - og mótunin fer fram á
heimilinu, með foreldrum og systkin-
um - í skólanum, íþróttafélaginu,
æskulýðsfélaginu - og í samfélaginu
með hinum fullorðnu. Við leggjum
gjaman mikla áherslu á að ala börn-
in okkar vel upp, búa þau undir lífið,
að þau læri að feta þá stigu sem leiðir
þau ekki afvega og verði þeim til
óheilla.
Okkur er gjarnt að líta eingöngu á
bemskuárin sem undirbúning að
fullorðinsárunum en gleymum því
oft að börnin hafa eigin sjálfsmynd
sem okkur ber að styrkja, vernda og
veita öryggi á allan hátt.
Flest okkar geta tekið undir á há-
tíðlegum stundum og undirstrikað
að okkur beri að „hafa aðgát í nær-
veru sálar“.
Eram við sjálfum okkur sam-
kvæm í návist barna okkar, sem era
framtíð þessa lands?
Höfundur er forstöðumaður
Götusmiðjunnar.
SKOÐUN
••
NYJU FOTIN
KEISARANS
ÞAÐ var hér á dög-
unum að ég skrifaði
tvær greinar í Morgun-
blaðið. Tilefnið var að
fram fór umræða um
nýjan búvörusamning
á milli ríkisvalds og
bænda. Ég taldi það
skyldu mína að rjúfa
þagnarmúrinn um
hvernig kjöram sauð-
fjárbænda er komið
eftir samningsferli síð-
asta áratugar nýliðinn-
ar aldar þegar kjör í
sauðfjárbúskap versn-
uðu um þriðjung. Til-
efni greinanna vora því
viðvöran um að þessi vonda saga
endurtæki _sig ekki í nýjum búvöra-
samningi. Ég gat þess jafnframt að
ekki væra enn tök á að fjalla efnis-
lega um nýjan samning þar sem efni
hans lægi ekki fyrir. Ekki svo að
skilja að sitthvað hefði spurst af efni
þessa samnings því ýmsir þeir sem
töldu sig eiga forastuhlutverki að
gegna leituðust við að koma skoðun-
um sínum á framfæri þegar tilefni
gafst. Umræðan var hinsvegar svo
átaksill að á henni var hvergi hönd á
festandi. Ég þakka viðbrögð við
þessum greinum. Sérstaklega frá
bændum víðsvegar að af landinu.
Gæðastýring grundvöllur
forsjárhyggjunnar
Vera má að einhverjum kunni að
finnast gæðastýringin sem samning-
urinn stjómast af sniðug, í öllu falli
saklaus. Svo er þó ekki, heldur
lúmskuleg aðgerð til að höndla for-
ræðishyggjuna. Samningnum fylgir
skjal sem vitnað er til í samningnum,
merkt „Viljayfirlýsing", og er því
fullgild skýring í umræðu um nýja
samninginn. Þættir gæðastýringar-
innar eru átta. Af þeim era sjö í lang-
flestum tilvikum nú þegar fastmót-
aðar áherslur í störfum sauð-
fjárbænda og ekki þarf nema
samantekt þeirra mála til að rök-
styðja með fullnægjandi hætti hvert
ástandið er í þessum efnum. Til frek-
ari áréttingar er vert að benda á
nokkur atriði. Það fer nú að nálgast
að helmingur sauðfjárbænda séu fé-
lagar í sauðfjárræktarfélögum og
halda þar af leiðandi kynbótaskrár
um hjörð sína. Þar sem þessi starf-
semi er öflugust eru tveir af hverjum
þremur bændum þátttakendur í
skýrsluhaldinu. Að auki halda
langsamlega flestir bændur fjárbók
með tilheyrandi upplýsingum og hef-
ur svo verið um langan tima. Það er
því langsótt að finna rökin fyrir þess-
ari nýju hugljómun í gæðastýringu
með breyttum áherslum á skýrslu-
haldi í sauðfjárræktinni þar sem ís-
lenskir bændur era með þeim allra
fremstu. Eins er raunar um fjár-
hirðu og forðagæslu að sú starfsemi
er afar virk og auk þess bundin af
lögum og lýtur því opinberu eftirliti.
Leiðbeiningar um notkun áburðar
hefur verið einn virkasti þáttur í
störíúm búnaðarsambandanna. Á
þrengingartímum síðustu ára hefur
gætt aukins aðhalds í notkun tilbúins
áburðar. Þessi starfsemi er vett-
vangur búnaðarsambandanna. Ekki
hefur komið fram að í því efni sé um
þá bresti að ræða í þessari starfsemi
að samningsbundnar aðgerðir séu
nauðsynlegar til úrbóta. Að því er
varðar lyfjanotkun í sauðfjárbúskap
er formlegri skráningu þar helst
J
Nú er tækifærið...
til að eignast ekta pels
Öðruvísi Ijós og klukkur Síðir leðurfrakkar
Handunnir dúkar og rumteppi
Sófasett og þrjú borð á
aðeíns kr. 157.000 __________________________
Viðskiptanetið Fákafeni (Bláu húsin), s. 588 4545 |
ábótavant. Þó ber að
hafa í huga að um þessi
mál fjalla dýralæknar
svo að sæmilega ætti að
vera séð fyrir þessum
málum.
Landnot og
gæðastýring
Þá er að víkja að
landnotum og skipan
þeirra mála í nýja
samningnum. Hér er
um að ræða einn þátt
hinnar svokölluðu vott-
unar sem felur í sér
EgillJónsson nýjar áherslur. Það
kom mér nokkuð á
óvart í umræðum á búnaðarþingi
hversu mikillar tortryggni gætti í
garð Landgræðslu ríkisins vegna
beitarmála. Um þessi efni komst for-
maður Bændasamtakanna Ari Teits-
son þannig að orði þegar málið var
Hlutverk gæðastýring-
arinnar, segir Egill
Jónsson, er hins vegar
að fækka sauðfjárbænd-
um þannig að „skuss-
arnir“ bregði búi.
rætt á Búnaðarþingi:
„Réttilega hafa margir áhyggur af
aðkomu Landgræðslunnar að mati
beitarlands innan gæðastýringar-
innar en samninganefndin freistaði
þess að reka nokkra varnagla í því
sambandi, t.a.m.um endurskoðun
hans árið 2003.“ Fróðlegt er að svip-
ast um eftir fleLri varnöglum. I þeirri
viljayfirlýsingu sem fylgir samning-
num segir svo í niðurlagi kaflans sem
hefur „Almennt“ að fyrirsögn: „Fá-
ist ekki fjármagn til nauðsynlegra
girðinga verða bændur ekki látnir
gjalda þess við vottun." í kaflanum
„Afréttir“ er að finna afar sérstæða
framsetningu. Þar segir: „Þar sem
gróðurhula er innan við tiltekið
lágmark eða rof talið of mikið en þó
samfelld gróðursvæði á afrétti, skal
miða við að afmarka beitarsvæði af-
réttarins þar sem gróður er nógur og
rof talið lítið.“ Síðan segir að þau
landsvæði sem einkennast fyrst af
fremst af auðnum geti fengið vottun
til 10 ára, þ.e. þrjú ár framyfir samn-
inginn. Ef landgræðslustjóri væri
nærri mér þá væri gaman að spyrja
hvar þau lönd sé helst að finna sem,
með tilliti til þeirra undanþága sem
að framan er getið, muni ekki hljóta
vottun. Ég fullyrði að svo er ekki.
Hér er því um að ræða fyrirmennsku
og handahóf. Umhverfi sem passar
fyrir geðþóttaákvarðanir forsjár-
hyggjunnar. Raunar orkar aðkoma
Landgræðslunnar að þessu máli tví-
mælis, að ekki sé meira sagt. Það er
nefnilega afar nauðsynlegt að koma
á skýram ákvörðunum um stöðvun
landeyðingar, þar sem slíkt er mögu-
legt, og gerð um það áætlun t.d. til 10
ára. Fyrir nokkram áram flutti ég
slíka tillögu á Alþingi. Landgræðsl-
an lét mér í té góða áætlun um fyrir-
mynd að slíku skipulagi. Tillagan
náði ekki fram að ganga og ekkert
Sigurstjama
T>>#
andlitsböð
an
snyztÍAtvfja
fí Skipholti 70 ♦ sími 553 5044