Morgunblaðið - 28.10.2000, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
NEYTENDUR
Umhverfísmerktar vörur mun algengari í Sviþjóð og Noregi en hér á landi
Leyfísgjöld hamla útbreiðslu
umhverfismerktra vara
FJÖLDI dæma er um að umhverf-
ismerktar vörur sem seldar eru í
löndum eins og Svíþjóð og Noregi
séu ekki seldar með umhverfís-
merkjum hér á landi. Tore
Skjenstad hjá Hollustuvernd ríkis-
ins segir að þetta megi fyrst og
fremst rekja til afstöðu framleið-
anda erlendis þar sem þeir vilja
ekki greiða sérstök leyfisgjöld til
þess að vörurnar megi bera þann
gæðastimpil sem umhverfismerkin
gefa.
Island stendur frekar illa miðað
við önnur lönd í Evrópu þegar
kemur að umhverfismerkingum.
„Ein af ástæðunum er sú að um-
hverfismerkingar eru ekki nógu
þekktar hér á landi, það vantar
meiri kynningu,“ segir Tore en
bætir við að nýverið hafi verið
kynning í Nýkaupi í Kringlunni
þar sem norræna umhverfismerkið
og vörur sem bera það hér á landi
voru kynntar. „Norræna umhverf-
ismerkið er opinbert umhverfís-
merki Norðurlandanna og trygg-
ing neytenda fyrir því að
viðkomandi vörur skaði umhverfið
minna en aðrar vörur. Ef enginn
kannast við merkið leggur sig eng-
inn eftir að kaupa vörur með
meridnu, það er nokkuð ljóst. Það
kom þó í ljós á kynningunni að
meiri áhugi er hjá fólki í dag en
hefur verið á umhverfismerkingum
og hjólin eru því aðeins farin að
snúast.“
Meginregla umhverfismerkj-
Morgunblaðið/Asdís
65 vörutegundir sem seldar eru
hér á landi mega bera merki
norræna umhverfismerkisins.
anna tveggja hér á landi, norræna
umhverfismerkisins og umhverfis-
merkis ESB, er að þær vörur sem
bera merkin verða að uppfylla
stranga umhverfisstaðla þegar
kemur að hráefnum og fram-
leiðslu. Fyrirtæki þurfa því oft að
leggja á sig mikla vinnu til að fá
leyfin en þess má geta að í dag eru
65 leyfi hér á landi, rúmlega sex
hundruð í Svíþjóð og tæplega þrjú
hundruð i Noregi.
„Framleiðendur fá leyfi fyrir
sölu vöru með umhverfismerkingu
í ákveðnu landi og ef þeir ákveða
síðan að selja hana í öðrum löndum
þurfa þeir að skrá hana sérstak-
lega og borga leyfisgjald fyrir það
aukalega. Það ríkir því ákveðin
tortryggni hjá stærri framleiðend-
um erlendis. Þeir líta á umhverfis-
merkingar sem aukakostnað fyrir
vörur þar sem þeir þurfa að greiða
fyrir leyfín og þeir sjá þetta sér
ekki til framdráttar. Auðvitað eru
það framleiðendumir sem ráða
þessu en þess má geta að við höf-
um reynt að fá suma þeirra til að
endurskoða hug sinn. Margir
hveijir virðast ekki hafa áhuga og
benda á kostnaðarliðina sér til
stuðnings en þeir eru í raun smá-
peningar þegar kemur að þessum
stóru fyrirtækjum."
Ariel-þvottaefni án
umhverfísmerkis hér á landi
Nýlega var vakin athygli á því í
dönsku neytendablaði að Ariel-
þvottaefni væri selt með umhverf-
ismerkingu í Svíþjóð en ekki í
Danmörku. Ariel er heldur ekld
selt með umhverfismerkingu hér á
landi. „I rannsókn sem danska
neytendastofnunin stóð fyrir árið
1999 kom í Ijós að umhverfismerkt
þvottaefni komu talsvert betur út
umhverfislega séð en hefðbundin
þvottaefni. Þar að auki höfðu þau
umhverfísmerktu betri þvotta-
hæfni en önnur,“ segir Tore.
Níels Breiðfjörð Jónsson, efna-
fræðingur á eiturefnasviði Holl-
ustuvemdar ríkisins, segir í fram-
haldi af þessu að í venjulegu Ariel-
þvottaefni sé til dæmis að finna
efnið LAS. LAS er sápuefni sem
hefur lengi verið notað í þvotta-
efni. „Efnið er framleitt úr olíuefn-
um og það brotnar hægt niður í
umhverfinu. í febrúar 1995 ákváðu
stjómendur umhverfísmerkisins
að taka LAS út af lista yfir leyfileg
efni,“ segir Níels og bætir við að
menn hafi verið að nota annars
konar efni í staðinn eins og súlföt
en þau eru framleidd úr fitusýmm.
Af fleiri þekktum merkjum sem
seld em hér án umhverfismerkis-
ins en með umhverfismerki í Sví-
þjóð má nefna YES-þvottaefnin og
sumar Ajax-vömr. Þessi efni em
þegar búin að gangast undir breyt-
ingar til að fá umhverfismerkið þó
ekki sé búið að setja umhverfis-
merkið á þær hérlendis. Nokkur
dæmi em um að vörur séu fluttar
til landsins með umhverfismerk-
ingum en síðan sé límt yfir þær því
framleiðendur erlendis hafa tekið
þá ákvörðun að selja vörumar
bara umhverfismerktar í einu
landi.
Á hinn bóginn em vömr eins og
Ariel- þvottaefni og JIF-hrein-
gemingarvörur, sem seldar em
hérlendis án umhverfismerkis,
ekki þær sömu og í Svíþjóð þar
sem þær eru með umhverfismerki.
„Eftirspurn eftir umhverfis-
merktum vörum er miklu meiri í
Svíþjóð en hér á landi og þá er
markaðurinn þar miklu stærri en
hér. Þetta hefur auðvitað áhrif á
val þessara alþjóðlegu íyrirtækja
enda setja þeir kostaðarliðina fyrir
sig og velja því iðulega stærri
markaði fram yfir þá minni,“ segir
Tore.
Umhverfísvitundin meiri
í Svfþjóð og Noregi
Svíþjóð stendur sig langbest
þegar kemur að umhverfismerk-
ingum og merkin era vel þekkt þar
í landi. „Þar hafa menn keyrt
þessa herferð af miklum krafti.
Umhverfisvitund Svía er töluvert
meiri en á hinum Norðurlöndunum
og má það meðal annars rekja til
þess að stórar vörakeðjur eins og
ICA hafa ákveðið að vera með um-
hverfismerktar vörar í öllum versl-
unum sínum. Að vömkeðjur séu
með umhverfismerktar vömr í öll-
um verslunum er að verða algeng-
ara og um leið telja keðjurnar að
umhverfismerktar vömr séu hluti
af ímynd þeirra."
Aðspurður segir Tore að um-
hverfisvitundin sé sjálfsagt ekki
lengra á veg komin hér meðal ann-
ars vegna þess að Island sé þekkt
sem hreint land með tært vatn.
„Margir íslendingar sjá ekki um-
hverfismál sem vandamál en
stærsta og helsta umhverfismálið í
dag er einmitt mengun frá iðnaði
og neysluvenjur okkar.“
Spurt og svarað
Ný stefna á
hjúkrunarheimilum
Á Hjúkrunarheimilinu Skógar-
bæ er ekki lengur boðið upp á
ókeypis þvott fyrir heimilismenn.
Er dvalargjaldið fyrir bragðið
lægra?
Að sögn Rannveigar Guðnadótt-
ir, hjúkmnarforstjóra hjúkmnar-
heimilisins Skógarbæjar, er um að
ræða breytingu sem átti sér stað í
síðasta mánuði en þetta er einn af
þeim þjónustuþáttum sem hjúkr-
unarheimili eins og Skógarbær
hafa þurft að hætta við til að hag-
ræða í rekstri. „Þetta tíðkast á
fleiri hjúkranarheimilum. Nú
stendur heimilsmönnum aftur á
móti til boða að láta Efnalaugina
Fönn sjá um þvottinn fyrir sig en
starfsmenn fyrirtækisins sækja og
koma með þvottinn aftur til heimil-
ismanna," segir Rannveig og bætir
við að það fari eftir magni hvað
heimilismenn séu að borga en yfir-
leitt sé það í kringum fjögur þús-
und krónur á mánuði. ,j\lgengast
er að aðstendendur taki þvottinn
þegar komið er í heimsókn. Þess
má þó geta að við leggjum til og
þvoum allan sængurfatnað, lín og
nærfatnað og það er á kostnað
Skógarbæjar,“ segir Rannveig og
enn fremur að engin breyting hafi
orðið á greiðslu sjúklinga til stofn-
unarinnar.
LGG-gerlar
Traustir bandamenn
í Irfsins leik. Þeir
veita vöm gegn
áhrífum álags og
streitu og koma
lagi á meltinguna.
einádag
fyrfr fulla vfrkni!
Samkeppnisstofnun kannar verðmerkíngar í sýningargluggum
Overðmerkt
í 35% sýning-
arglugga
Þegar nýlega var kannað hvernig
staðið væri að verðmerkingum í
sýningargluggum verslana á höfuð-
borgarsvæðinu kom í ljós að í 35%
tilvika voru vörurnar óverðmerktar
með öllu.
Morgunblaðið/Ómar
í kjölfar könnunar Samkeppnisstofnunar á verðmerkingum í sýningar-
gluggum hyggjast forsvarsmenn Laugavegssamtakanna og Kringlunn-
ar hafa samband við verslunareigendur og hvetja þá til að koma verð-
merkingum í sýningargluggum í viðunandi horf.
NÝLEGA kannaði Samkeppnis-
stofnun hvernig staðið væri að
verðmerkingum í 393 sýningar-
gluggum verslana á höfuðborgar-
svæðinu. I ljós kom að í 35% til-
vika voru vömr í gluggum
verslana óverðmerktar með öllu.
Þá var verðmerkingum áfátt í 23%
tilvika og í lagi í 42% tilvika.
Að sögn Kristínar Færseth,
deildarstjóra hjá Samkeppnis-
stofnun, birti stofnunin niður-
stöður úr svipaðri athugun í sum-
ar. Þá sýndi það sig að í 47%
tilvika voru vörur í sýningarglugg-
um óverðmerktar.
Ástandið skárra núna
Hún segir þessar niðurstöður
benda til þess að ástand þessara
mála sé skárra nú en í sumar, sér-
staklega í Kringlunni. „Þetta era
þó engan veginn viðunandi niður-
stöður fyrir neytendur."
Kristín segir að ef skoðað sé
hvernig fyrirtæki við Laugaveg
standi sig komi á daginn að 39%
verslana hunsi lög um verðmerk-
ingar en á hinn bóginn 22% fyrir-
tækja í Kringlunni. „Þegar verð-
lagning er frjáls er nauðsynlegt að
vömr séu vel verðmerktar í glugg-
um svo neytendur hafi tækifæri á
að fýlgjast með verði. Góðar verð-
merkingar í sýningargluggum era
nauðsynlegar og grandvöllur
virkrar samkeppni."
Verðmerkingar í
sýningargluggum
verslana á
höfuðborgarsvæðinu
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
° 1998 1999 2000
júlí október
57%
53%
32%
42%
----- ___ Verðm.
“ 21% P] á,á“
Íóverð-
Verðm.
ilagi
„Við komum til með að beita
okkur fyrir því að kaupmenn kippi
þessu í lag hið snarasta því að
sjálfsögðu eiga verðmerkingar að
vera í lagi,“ segir Ragna Óskars-
dóttir, formaður Laugavegssam-
takanna og eigandi barnafata-
verslunarinnar Krílisins.
Þegar Ragna er spurð hver sé
skýringin á því að ekki sé búið að
laga verðmerkingar í sýningar-
gluggum við Laugaveg eins og til
stóð í sumar eftir síðustu könnun
segir hún að líklega sé hægt að
kenna um ákveðnu andvaraleysi.
„Það er hagur kaupmanna ekki
síður en neytenda að verðmerk-
ingar séu í lagi og sjálfsögð kurt-
eisi vð viðskiptavini okkar.“
„Ástandið hefur lagast enda
fengu verslunareigendur frétta-
bréf í kjölfar síðustu könnunar þar
sem þeim var bent á niðurstöðurn-
ar og þeir hvattir til að koma verð-
merkingum í lag,“ segir ívar Sig-
urjónsson, markaðsstjóri Kringl-
unnar.
„Nú liggur fyrir að ástandið
hefur batnað en í kjölfar þessarar
nýju könnunar munum við senda
fréttabréf aftur og hvetja þessi
22% sem eiga eftir að laga verð-
merkingar að láta nú verða af
því.“