Morgunblaðið - 28.10.2000, Qupperneq 40
40 LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Námskeið o g fyrir-
lestrar í Opna lista-
háskólanum
EYJA Margrét Brynjarsdóttir held-
ur fyrirlestur í LHÍ í Laugamesi í
fyrirlestararsal 021 nk. mánudag
klukkan 15.
Eyja Margrét vinnur að doktors-
ritgerð í heimspeki við Comell-há-
skóla í Bandaríkjunum. Ritgerðin
fjallar um skynjanlega eiginleika, þar
á meðal liti, hugtök okkar yfir þá og
þekkingu okkar á þeim. Eyja hefur að
undanförau starfað sem stundakenn-
ari við Háskóla íslands og sem að-
stoðarritstjóri Vísindavefsins. Fyrir-
lesturinn ber heitið „Litir og sársauki
- hver er munurinn?"
Soffía Ámadóttir heldur fyrirlest-
ur í LHÍ, Skipholti 1, stofu 112, 1.
nóvember kl. 15. Soffía er menntaður
grafískur hönnuður frá MHÍ en lagði
stund á Calligraphy (leturlist) á síð-
asta ári skólans undir handleiðslu
Torfa Jónssonar.
Námskeið
Módelteikning. Lögð er áhersla á
stöðu, hlutföll og líkamsuppbyggingu.
Unnið verður með blýanti, krítum og
bleki. Kennari er Hafdís Ólafsdóttir
myndlistarmaður. Kennt verður í
Listaháskóla íslands, Laugarnesi
stofu 0022, Skipholti 1. Inngangur A.
Kennslutími mánudaga og miðviku-
daga 30. október-8. nóvember kl. 18-
22, alls 20 stundir. Þátttökugjald
16.000 krónur, pappír innifalinn.
Vat nsli tamálun. Skissugerð úti og
inni. Kennd verður meðferð vatnslita
og vatnslitapappírs, reynt að ná fram
gagnsæi og tærleika litanna. Farið
verður í myndbyggingu og form-
fræði. Kennari Torfí Jónsson mynd-
listarmaður. Kennt verður í Listahá-
skóla íslands stofu 308, Skipholti 1.
Inngangur B. Kennslutími mánudaga
og miðvikudaga 6.-15. nóvember kl.
18-22 , alls 20 stundir. Þátttökugjald
15.000 krónur, pappír innifalinn.
Textagreining. Námskeiðið miðar
að því að kenna þátttakendum að
draga fram þær staðreyndir efnisins
(textans) sem máli skipta og mynda af
þeim grunn til að þróa fram túlkunar-
leið fyrir leikhúslistamenn. Kennslan
byggist á ákveðnu greiningarverk-
efni og þátttakendur þurfa að vera
reiðubúnir til að vinna heimavinnu.
Kennari er Pétur Einarsson leikari.
Kennt verður í Leiklistardeild LHI,
Sölvhólsgötu 13. Kennslutími mánu-
daga og fimmtudaga 30. október-9.
nóvember kl 17.30-19.30 og laugar-
daginn 11. nóvember kl. 10-12, alls 12
stundir. Hámarksfjöldi nemenda 12.
Þátttökugjald 8.000 krónur.
Spuni - list augnabliksins. Mark-
mið námskeiðsins er að þátttakendur
fái beina reynslu af því hvað spuni er
og styrki með því sköpunargleði sína
og lífsleikni. Hinn skapandi hugur er
rannsakaður með spunaæfingum og
leikjum, hugkyrrð og hamagangi.
Forsendumar fjórar þjálfaðar: ein-
beiting athygli, hugrekki, traust.
Kennari er Harpa Arnardóttir.
Kennt verður í húsnæði leiklistar-
deildar LHÍ, Sölvhólsgötu 13.
Kennslutími mánudaga og fimmtu-
daga 30. október-9. nóvember
kl.17.30-20.30, alls 15 kennslustundir.
Þátttökugjald er 11.000 krónur.
S
Islendingasaga um líf
og örlög kvenna
Iðunn
Steinsdóttir
ÚT ER komin
skáldsagan Haust-
gríma eftir Iðunni
Steinsdóttur. Sagan
er að stofni til byggð
á frásögnum úr
Landnámabók og
Droplaugarsona
sögu en rituð út frá
nýju sjónarhorni.
„Sagan er byggð á
lítilli frásögn sem ég
fann í Landnáma-
bók,“ segir Iðunn
Steinsdóttir rithöf-
undur. „Sömu at-
burða er líka getið í
upphafí Droplaugar-
sona sögu og er þar
skýrt frá árás norrænna víkinga
sem tengist innanlandsátökum í
Noregi milli Haraldar hárfagra og
andstæðinga hans. Þetta er saga
um konur en auðvitað eru karl-
menn í henni líka! Islendingasög-
ur eru fyrst og fremst karlasögur,
skrifaðar af körlum og þeirra
sjónarmið eru ráðandi íþeim.“
Erfitt að geta
í eyðurnar
En konurnar eru þó miklir ör-
lagavaldar í sögunum?
„Já, þær eru það stundum, á bak
við tjöldin."
Hefur þú áður sótt þér efnivið í
bókmenntaarfinn?
„Ég skrifaði fyrir nokkrum ár-
um sögu sem fjallar að hluta til um
útilegumenn og gerist fyrir tæp-
um tvö hundruð árum. Það efni
var sótt í þjóðsögur. En
ég hef ekki farið svona
langt aftur í aldir áður.“
Er ekki spennandi að
vinna skáldskap upp úr
svona gömlum heimild-
um?
„Jú, það er það, en
eiginlega mjög erfitt
líka vegna þess að það
er svo óskaplega langt
síðan þetta var. Það er
erfitt að gera sér grein
fyrir hvernig lífið hefur
gengið til á þeim tíma.
Eg er búin að lesa ýmis
rit til að reyna að fá á
tilfinninguna hvernig
þetta hafí verið. En það
Morgunblaðið/Sverrir
Steinunn Þórarinsdóttir við uppsetningu sýningar sinnar Maður um mann í Ásmundarsafni fyrr á árinu. Sýn-
ingin er nú komin til Kaupmannahafnar, í nýjan sýningarsal Norrænu ráðherranefndarinnar.
er enginn sem getur sagt til um
það í raun og veru. Maður verður
bara að geta í eyðurnar. Ég hef
meðal annars verið á námskeiðum
um víkingatímann hjá Jóni Böð-
varssyni í því skyni að fá betri
mynd af aðstæðum og hugsunar-
hætti norrænna manna á þessum
tímum.“
Ert þú ef til vill að skrifa tíma-
lausa sögu, sögu sem gæti gerst
hvenær sem er?
„Ég get nú ekki sagt að það hafi
verið tilgangurinn í upphafí. Hins
vegar gerði ég mér smám saman
grein fyrir því að atburðir svipaðir
þeim sem sagan fjallar um eiga sér
stað enn í dag. Það er alltaf verið
að gera árásir á friðsamt fólk, mis-
þyrma því á ýmsan hátt og koll-
varpa lífi þess. Aðalpersónurnar í
sögunni minni eru mæðgur. Ég
reyni að skyggnast inn í sálarlíf
þeirra og ímynda mér hvernig þær
fari að því að lifa af hörmungarn-
ar sem yfir þær dynja. Að vísu er
það mín hugarsmíð en þess er þó
getið í sögunum hvað varð af þeim
og að þær enduðu að lokum á fs-
landi sem eiginkonur landnáms-
manna. í Landnámabók er róman-
tísk og ævintýraleg frásögn sem
tengist dótturinni, Arneiði. Ég bý
til mína sögu í kringum hana.“
Heimsótti Suðureyjar
á Skotlandi
Hvert er sögusvið bókarinnar?
„Frásögnin spannar vítt svið.
Sagan hefst á Suðureyjum á eyj-
unni Ljóðhúsum, sem nú nefnist
Lewis. Hún berst síðan til Jamta-
lands og einnig er fjallað um at-
burði sem gerast á Fljótsdal á Is-
landi. Sögupersónurnar lifa á
þjóðflutningatímum þegar menn
voru tíðum í förum milli landa,
ýmist sem kaupmenn eða ræningj-
ar. Þegar ég byrjaði að skrifa
þessa bók gat ég ekki almennilega
al víkinga
A
hafið verkið fyrr en ég var búin að
fara til Suðureyja og staðsetja
upphaf sögunnar. Þess er ekki get-
ið nákvæmlega í hinum fornu
heimildum hvar á Suðureyjum
mæðgurnar hafi búið og ég þurfti
að velja mér stað sem mér fannst
að gæti hentað. Það var ákaflega
skemmtileg ferð. Við hjónin ókum
um Suðureyjar, þar sem 70% örn-
efna eru enn af norrænum stofni
og við fundum staðinn þar sem
bókin mín hefst. Seinna fór ég svo
til Jamtalands til að finna sögu-
sviðið þar. Þá ók ég leiðina frá
Þrándheimi sem fylgir gömlu
þjóðleiðinni, þeirri sömu og ég læt
pcrsónurnar í bókinni fara. Sagan
endar svo á Austurlandi. Þar er ég
fædd og uppalin og kannski höfð-
aði frásögnin í Landnámu upphaf-
lega til mín vegna þess að henni
lýkur þar. Ef svo hefði ekki verið
er ekki víst að hún hefði vakið at-
hygli mína á sama hátt. Menn hafa
alltaf taugar til æskustöðvanna.
En fyrst og fremst er þetta skáld-
verk, örlagasaga sem er óháð
stund og stað, þótt hún gerist með-
al víkinga á landnámsöld."
rneiður starði fram fyrir
sig. Sársaukinn fyllti vit-
und hennar spurn sem
hún átti engin svör við.
Hvernig gat sólin skinið eftir það
sem hafði gerst? Hvernig gátu fugl-
arnir kvakað, súlan stungið sér á
kaf eftir fiski og hópur af gargandi
gæsum klofið loftið í oddaflugi? Atti
Iífið að halda áfram eins og ekkert
hefði í skorist? Gat umgjörðin um
gleðina sem einu sinni var haldist
óbreytt nú þegar hún spannaði að-
eins myrkur og ógn? Hún hnipraði
sig saman. Inn í brjóstinu hamaðist
hjartað eins og hrætt lítið dýr sem
tætti og sleit og sársaukinn var
óbærilegur. Betur að þeir hefðu
höggvið hana eins og föður hennar
og bróður, klofið hjartað og litla
dýrið með. Leiðarskerið var að baki
og Hólmurinn hvarf þegar beygt
var fyrir Skeljanes. Andvarinn jók
styrk, brátt voru seglin hífuð og
skipin skriðu norður með skagan-
um og sveigðu til austurs, miðja
vegu milli Mávaskers og Þórsskers.
„Þeir stefna á Bjarnarey," sagði
Ólöf hljóðlega.
Arneiður kipptist við. Bjarnarey,
Bekan! „Hann bjargar okkur!“
Hún leit áköf á móður sína sem
horfði döpur á móti og þagði.
Hnykkur kom á skipin þegar þau
kenndu grunns. Vígamenn settu
upp hjálma og hlífar og ruddust á
land.
(Úr Haustgrímu eftir Iðunni
Steinsdóttur.)
Steinunn
Þórarinsdótt-
ir í nýjum
norrænum
sýningarsal
STEINUNN Þórarinsdóttir mynd-
höggvari varð nýverið fyrsti lista-
maðurinn til að opna sýningu í
nýjum sýningarsal í húsakynnum
Norrænu ráðherranefndarinnar
við Store Strandstræde f Kaup-
mannahöfn.
Hér er á ferð sama sýningin og
Steinunn setti upp í Ásmundar-
safni fyrr á árinu en hún ber yfir-
skriftina Maður um mann.
Sýningin var opnuð 13. október
siðast liðin í tengslum við menn-
ingarnótt i Kaupmannahöfn og er
opin kl. 9-16 alla virka daga fram
til 13. nóvember næst komandi.
f sýningarsalnum við Store
Strandstræde munu framvegis
verða haldnar sýningar á verkum
norrænna iistamanna.
Dómarinn Deborah og dauðinn í kirkjunni
ERLENDAR
BÆKUR
Spennusaga
„HOME FIRES“
Eftir Margaret Maron. Warner
Books 2000.259 síður.
MARGARET Maron er ættuð úr
Suðurríkjum Bandaríkjanna og skrif-
ar um sitt fólk og sitt umhverfi í röð
glæpasagna um dómarann Deborah
Knott sem býr í smábæ í Suðurríkj-
unum. Bækumar um hana eru orðnar
sjö talsins en sú sem kom síðast út í
vasabroti hjá Warner Books-útgáf-
unni heitir „Home Fires“ og segir frá
dularfullum kirkjubmnum í sveitinni
hjá Deborah. Öknyttapiltar liggja
undir gnm og þar á meðal einn af
bróðursonum sjálfs dómarans, sem
skiljanlega lítur málið mjög alvarleg-
um augum og fer sjálf á stúfana að
leita sannleikans; ljóst er að kyn-
þáttahatur spilar þama rallu því
kirkjumar sem brenna era í eigu
svartra safnaða.
Hvítir og svartir
Dómarinn Deborah Knott er önnur
af tveimur söguhetjum sem Margaret
Maron skrifar um en hún hefur samið
annan bókaflokk um konu að nafni
Sigríði Haralds eða Sigrid Harald og
era það einnig sakamálasögur. Dóm-
arinn Deborah, sem er ógift og bam-
laus, á hvorki fleiri né færri en níu
bræður og fer fjölskylda hennar með
stórt hlutverk í sögunni, ekki síst átt-
ræður faðir, stoð dómarans og stytta.
Móður sína missti Deborah þegar
hún var 18 ára. Deborah þykir óskap-
lega vænt um þessa fjölskyldu sína og
er sífellt að hugsa til hennar. Og þótt
hún viti að innan um og saman við sé
skemmd epli að finna sækir hún mik-
inn styrk til hennar í sínu starfi.
Hún er komin af óbreyttum bænd-
um í marga ættliði, þurfti að hafa fyr-
ir menntun sinni og hlaut embætti
dómara. Sem dómari verður hún vitni
að því sem miður fer í sýslunni og
tengist oft rótgrónu kynþáttahatri og
sjálf verður hún að gæta sín eins og
saksóknarinn, harðvítug blökkukona,
bendir henni á; hún sakar Deborah
um að vera of lin gagnvart svörtum
sakamönnum en hörð við þá hvítu.
Þannig era fleiri en ein hlið á sam-
búð hvítra og svartra og vandrataður
meðalvegur eins og hún kemst að
þegar hún tekur að rannsaka kirkju-
branana.
Kirkjubrennur
Sagan hefst á því að einn af
óknyttapiltunum í fjölskyldu Debor-
ah er sakaður um að hafa ásamt vin-
um sínum tveimur eyðilagt grafreit
svertingjafjölskyldu í bæjarkirkju-
garðinum. Þeir fá vægan dóm. Þurfa
að inna af hendi samfélagsþjónustu
og sitja inni um helgar. Skömmu síð-
ar er kveikt í kirkju eins af söfnuðum
svertingja í grenndinni og ýmis um-
merki benda til þess að sömu strákar
hafi verið að verki.
Deborah hefur talsverðar áhyggj-
ur af frænda sínum í þessum félags-
skap og enn meira svo þegar önnur
kirkja er brennd til granna og í
branarústunum finnst lík af gömlum
manni er hafðist þar við.
Deborah er sögumaður og ágætur
ferðafélagi um þetta landslag, skiln-
ingsrík og laus við alla dómhörku.
Höfundurinn, Margaret Maron, legg-
ur ekki sérlega mikla áherslu á að búa
til spennu eða flókin glæpaplott. Hún
felur allt slíkt vandlega í bakgranni
sögunnar. Þeim mun meira yndi hef-
ur hún af því að lýsa mannlífinu á
staðnum, fjölskyldumálum, kynþátta-
fordómum og kynþáttahatri, sögu og
landslagi. Höfundurinn þekkir greini-
lega mjög vel til sögusviðsins og nýtir
sér giska vel þá þekkingu til þess að
draga fram með athyglisverðum
hætti hvernig brothættum samskipt-
um hvítra og svartra er háttað og hef-
ur verið háttað í gegnum tíðina og
dregur upp ljóslifandi mynd af sveit-
inni og fólkinu í kringum dómarann.
Arnaldur Indriðason