Morgunblaðið - 28.10.2000, Side 84

<£4 LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2000
FOLKI FRETTUM
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENDAR
oooooo
Skúli Helgason fjallar um
langþráða nýja breiðskífu með
U2 All That You Can’t Leave
Behind, sem kemur formlega
út nú á mánudaginn, og lítur
síðan stuttlega yfir útgáfuferil
sveitarinnar.
★★★★☆
■fcy
Heim á ný
Ljósmynd/Anton Corbijn
„AIl Tthat You Can’t Leave Behind er, þegar maður er kominn yfir fyrstu von-
brigðin, heilsteyptasta og besta plata U2 frá 1991.“
FYRSTA sem ég vil segja um þessa
plötu er að hún er ekkert annað en
vörusvik fyrir þá gallhörðu aðdá-
endur sem fylgst hafa með tilurð
plötunnar og lýsingum skapara
hennar. Bono, söngvari U2, sagði
svo gott sem orðrétt í viðtali fyrir
nokkrum mánuðum að þetta væri
mjög hrá plata, hávaðasöm og ólg-
andi af lífsorku og krafti. Þetta er í
besta falli gróflega ýkt og jafnvel
.argasta bull. Þetta er að sönnu lif-
‘ candi plata en hrá, ólgandi eða
hávaðasöm er engan veginn lýsing
sem hæfir þessari plötu. Allt that
you can’t leave behind er þvert á
móti rólegasta plata U2 fyrr og síð-
ar.
Tuttugu ár eru liðin frá því Boy
kom út, við höfum fylgst með hrað-
ferð U2 á toppinn, séð frægðina
stíga þeim til höfuðs, fylgt þeim í
gegnum hreinsunareld til nýs há-
tinds og sfðan yfir í velmegunar-
vambarkýlinguna á síðastliðnum
★fratug þar sem U2 hafa haldið
áfram að selja plötur í milljónatali
en eru hættir að ráða ferðinni.
Það sem hefur haldið U2 í
fremstu röð svo lengi hefur verið
galdurinn að endurskapa sig sífellt,
þróa stílinn áfram í nýjar og spenn-
andi áttir. Eftir tímabil meðal-
mennsku síðan 1991 átti ég von á
þriðju byltingunni frá U2. Það sem
fyrst slær mann við nýju plötuna er
því hvað hún er venjuleg - engar
nýjar tilraunir með sánd, stílbrigði
eða framsækni, titill plötunnar segir
eiginlega allt sem segja þarf, dreng-
irnir frá Dyflinni hafa farið í plötu-
gerðina með fangið fullt af dóti úr
fortíðinni en enga þörf fyrir enn
eina kollsteypuna. Ef hægt er að
líkja plötunni við eitthvað þá er það
The Joshua Tree - áhrifavaldarnir
eru gömlu amerísku meistararnir
eins og Bob Dylan á Oh mercy-tím-
anum, jafnvel Byrds og Bruce
Springsteen, en ekki Eno, Kraft-
werk eða Massive Attack. Talandi
um Eno karlinn, þessi plata markar
endurkomu tvíeykisins Brian Eno
og Daniel Lanois við upptökustjórn-
ina, en þeir tveir hafa ekki verið þar
í aðalhlutverki síðan á meistara-
verkinu Achtung Baby. Langur
vegur er frá þeim hljóðheimi sem
þar var skapaður til þessarar nýju
þar sem hljómurinn er fyrst og
fremst afar kunnuglegur og jafnvel
gamaldags. Þetta er langhefð-
bundnasta platan af þeim fjórum
sem þetta súpertvíeyki hefur unnið
með U2 og það eitt veldur nokkrum
vonbrigðum.
Platan hefur að geyma 11 lög,
helmingur þeirra í rólegri kantin-
um, millitempó dramatísk lög með
þéttri stígandi og áttundaklifri Bon-
os, sem reyndar nær ekki sömu
hæðum og fyrrum. Útsetningar eru
með einfaldasta móti, hefð-
bundin hljóðfæraskipan
ræður för og lítið um til-
raunir með sánd. Gamla
góða rokkstemmningin
ræður för en það er athygl-
isvert að hljóinurinn er
þrátt fjrrir allt hreinn og
ferskur.
Eins og lésendur hafa
tekið eftir einkenndust
fyrstu kynni mín af plöt-
unni af vonbrigðum. Hins
vegar hef ég hlustað afar
mikið á plötuna undanfarn-
ar vikur og mér er ánægja
að ségja frá því að hún fer
stöðugt vaxandi í mínum
huga, ólíkt flestmn síðustu
plötum U2 sem lent hafa í
klóm köngulóarinnar eftir
örfá skipti í spilaranum.
Platan er sérlega heil-
steypt, hvert lag hefur sinn
sjarma og öll áhersla plöt-
unnar er á lagasmíðarnar
sjálfar en ekki tilraunir
með sánd eða þema. U2
eru líka beinskeyttari hér
en á síðustu plötum þar
sem daðrið við danstískuna
hefur verið áberandi og
kannski of meðvitað.
Platan byrjar á „Beauti-
ful Day“ sem er aðeins
þriðja lag U2 sem nær toppsæti
smáskífulistans í Bretlandi. „Beaut-
iful Day“ verkaði fyrst á mig sem
fremur léttvægt lag og það nýtur
sín fyrst þegar það er spilað á full-
um styrk. Lagið skipti sköpum við
gerð plötunnar, The Edge lagði
fram grunninn, hefðbundið gítarriff
sem samstundis fékk falleinkunn
hjá Bono þar sem það væri alltof
U2-legt. Félagarnir í bandinu voru
söngvaranum hjartanlega ósam-
mála og það rann upp fyrir Bono að
nú væri kominn tími fyrir þessa
helstu rokksveit heims á 9. áratugn-
um að ná kórónunni til baka. „Stuck
in a moment and you cant get out of
it“ er poppsmellur plötunnar, næsta
smáskífa og satt að segja heillandi
popplag með gospeláhrifum. „El-
evation“ er brúin frá Pop, þéttur
dansbolti, „Walk on“ gullfallegt og
sterkt lag sem tileinkað er mann-
réttindafrömuðinum frá Burma:
Aung Saan Su Kyi. „Kite“ er eitt
sterkasta rokklagið á plötunni. „In
a little while“ er sérstakt og smit-
andi lag sem Bono söng inn eftir
þykka drykkjunótt og er ekki laust
við að þunnildið í hausnum marki
frammistöðu Bonos þótt það gefi
laginu skemmtilega hráan tón.
„Peace on Earth“ er áhrifamikil
hugvekja um vonbrigðin og biðina
endalausu eftir því að jólaboðskap-
urinn um frið á jörð nái völdum í
heiminum. New York er eitt kröft-
ugasta lagið, hljóðritað í annarri
töku og sýnidæmi um sterkan sam-
hljóm sveitarinnar. „When I Look
at the World“ er annað heims-
ósómakvæði í lagi sem gæti náð vin-
sældum, „Wild Honey“ minnir á
Paul McCartney og ballöður Stones
á 8. áratugnum. „Grace“ gæti hafa
komið úr smiðju Lou Reeds og ber
með sér þennan hljóða áhrifamátt
einfaldra ballaða sem fjalla um feg-
urðina án þess að falla í væmni og
síróp.
Þegar allt kemur til alls hefur U2
enn einu sinni tekist að koma manni
á óvart. í þetta sinn með því að
koma ekki á óvart - heldur leita til
fortíðarinnar og rifja upp með sjálf-
um sér og okkur þann afgamla
sannleika að það eru á endanum
gömlu góðu lagasmíðarnar sem
ráða úrslitum - ekki sándið, útsetn-
ingarnar, tískan.
AIJ Tthat You Can’t Leave
Behind er, þegar maður er kominn
yfir fyrstu vonbrigðin, heilsteypt-
asta og besta plata U2 frá 1991.
Lögin vaxa við hverja hlustun í stað
þess að verða þreytandi og eintóna
eins og víða á Zooropa eða Pop.
U2 eru komnir hringinn, aftur á
reit númer eitt, hér eru engar risa-
sítrónur, engir risagervihnettir,
bara gamla góða rokkið. Ekki spillir
fyrir að þessi lög bera það með sér
að þau muni ná fullum blóma á
hljómleikum og næsta hljómleika-
ferð mun einmitt hefjast í Banda-
ríkjunum í mars 2001. Hver veit
nema maður rifji upp gamla gæsa-
húð - svei mér þá!
BOY (1980) predikanir. Eftir stendur fimakröftug rokk-
★★★☆☆ plata frá hljómsveit sem er að springa út.
Fermingarplatan, kraft-
mikil en ungæðisleg. Á sín-
um tíma var Boy rómuð sem
einn besti frumburður
rokksögunnar, sambærileg
við Velvet Underground og
Nico, Roxy Music, Horses
með Patti Smith eða Marquee Moon með Tele-
vision. Boy hefur hins vegar ekki elst mjög vel
og á í dag ekki roð í þessi meistarastykki. I Will
Follow er sígilt en lögin annars mjög misjöfn.
Frumkrafturinn í flutningnum er það sem
heillar en U2 eiga margt eftir ólært.
OCTOBER (1981)
★★★☆☆
October þótti standa Boy
langt að baki á sínum tíma
en hún sýnir engu að síður
ákveðna framför í lagasmíð-
um. Kjarnorkulagið „Glor-
ia“ er rökrétt íramhald af I
Will Follow en það eru
tempruðu lögin: „Tomorrow" og „October"
sem standa upp úr ásamt „Rejoice". Platan er
köflótt en þegar best lætur kemur í ljós að U2
eru ekki bara gargandi rokkai'ar heldur líka
hljómsveit hins hugsandi manns, þar sem ei-
lífðarmálin: trú, stjómmálaástandið og ham-
ingjan eru í forgrunni.
WAR (1983)
★★★★☆
Fyrsta heilsteypta platan
frá U2. Kjarnorkan hefur
verið beisluð og stíllinn slíp-
aður. Sjálfstraustið geislar
af fjórmenningunum í
beinskeyttum lögum sem
flutt eru af kynngimögnuð-
um krafti. Hvert stórlagið af öðru: „New Years
Ðay“, „Sunday Bloody Sunday“ og „Two
Hearts Beat Ás One“ en líka dramatísk lög
eins og „Drowning Man“og „40“. Skálmöldin á
^JSforður-írlandi, kalda stríðið og kjamorkuvá
VÁar textana sem mörgum þykja óhóflegar
UNDER A BLOOD RED SKY (1983)
★★★☆☆
Ein eftirminnilegasta
hljómleikaplata rokksög-
unnar, platan sem gerði
margan unglinginn að heila-
þvegnum U2 aðdáanda. U2
eru klárlega ein magn-
aðasta hljómleikasveit allra
tíma og þama er að finna
sýnishom af drengjunum í sínu náttúralega
umhverfi. „The Electric Co.“, „11 o’elock Tick
Tock“ og jafnvel b-hliðar lög eins og „Party
Giri“ glansa hér eins og nýstimi og svo era öll
frægu lögin. Fjarlægðin hefur hins vegar gert
fjallið blátt og platan hreyfir ekki eins kröftug-
lega við manni í dag og hún gerði. Ásamt Boy
sú plata sem farið hefur verst úr skiptunum við
elli kerlingu.
THE UNFORGETTABLE FIRE (1984)
★★★★☆
Bylting númer eitt.
Kjamorkurokkbandið ger-
ist dreymið og dulmagnað.
Brian Eno og Daniel
Lanois taka við upptöku-
stjórn og skapa hrífandi
hljóðheim sem bætir nýrri
vídd í tónlist U2. Platan hef-
ur að geyma nokkur bestu lög U2 eins og
„Pride“, „Bad“ og titillagið en þar er líka nokk-
uð um uppfyilingarefni sem fellur flatt. TUFer
plata með dýpt, glæsilegt sánd og nokkrar
mergjaðar lagasmíðar. Platan sem sannfærði
mann um að hljómsveitin ætti glæsta framtíð
fyrir sér.
WIDE AWAKEIN AMERICA (1985)
★★☆☆☆
Fjögurra laga plata sem
upphaflega var bara gefin
út í Bandaríkjunum. Hefur
að geyma lögin „A sort of
homecoming" og „Bad“ í
hljómleikaútgáfum og svo
tvö afturendalög af smáskífum. Útgáfan af
„Bad“ jafnast engan veginn á við frábæran
flutning U2 á sama lagi á Live Aid-tónleikun-
um sumarið 1985. Satt að segja frekar
tilgangslaus plata.
THE JOSHUA TREE (1987)
★★★★★
Rokkstfllinn fullkomnað-
ur. Með þessari plötu varð
U2 stærsta hljómsveit í
heimi. Hér er hver stór-
smellurinn um annan þver-
an, aðgengileg lög án þess
þó að vera yfírborðsleg.
Sjálfsöryggi og þroski einkenna plötuna auk
þess sem mannréttindabarátta (hér í Suður-
Ameríku) er Bono og félögum ofarlega í huga.
Söluhæsta plata U2 fyiT og síðar enda geymir
hún lög eins og „With or Without You“,
„Where the Streets Have No Name“ og „I Still
Haven’t Found What I’m Looking For“. Þessi
lög vora spiluð til óbóta um allan heim en hafa í
engu tapað sínum sjarma.
RATTLE AND HUM (1988)
★★☆☆☆
Lélegasta plata U2 þar
sem hégómadýrkun og stór-
mennskubrjálæði flæða yfir
bakka. Tvöföld plata þar
sem U2 takast á við klassík
úr smiðju Dylans, Bítlanna
og Hendrix og klúðra því
sem klúðrað verður. Ein og ein perla leynist þó
í sorpinu, s.s. „All I Want Is You“ og „Ángel of
Harlem". Heildin fær þó falleinkunn.
ACHTUNG BABY (1991)
★★★★★
Bylting númer tvö. Eftir
að hafa stiknað í hreinsun-
areldi snúa U2 aftur með
glænýtt og ferskt sánd,
sexý ryþma og ómótstæði-
leg lög. Gerð á píningar-
skeiði í sögu hljómsveitar-
innar en geislar þó af
leikgleði. Rokkið er dansskotið en ekki á kostn-
að hins persónulega stíls. Platan er veisla fyrir
eyrað, lögin fagurlega skreytt án þess að vera
ofhlaðin. Plata sem verður til við fall Berlínar-
múrsins er sjálf heillandi hljóðmúr ofinn úr
gaddavír og silki.
Besta plata U2.
ZOOROPA (1993)
★★★☆☆
Zooropa er gjarnan lofuð
fyrir nýjungagirni og víða
er hér að finna athyglis-
verðar tilraunii' með hráefni
úr dansgeiranum. „Lemon“
er dæmi um velheppnaða
tilraun, „Stay“ er eitt besta
ástarlag U2. Víða mætir manni hins vegar
manni flatneskja og langdregnar lagasmíðar.
Ofmetin plata.
PASSENGERS - ORIGINAL
SOUNDTRACK 1 (1995)
★★☆☆☆
Útúrdúr á ferlinum enda
kemur sveitin fram undir
dulnefni. Hinir fimm
fræknu ferðalangar era U2-
liðar að viðbættum Brian
Eno sem sjálfsagt á stærst-
an þátt í plötunni, sem er
hugsuð sem tónlist við kvik-
myndir, raunveralegar og ímyndaðar. Tæt-
ingslegt verk en eitt frábært lag: „Miss Sara-
jevo“ sungið af Bono og Pavarotti.
POP (1997)
★★★☆☆
U2 á flótta undan stöðn-
un kasta sér í faðm dans-
gyðjunnar og era eins og
segir í einum textanum: á
höttunum eftir hljómi sem
getur þaggað niður í heim-
inum. Platan er taktföst og
tæknilega tilkomumikil en nær þó ekki tökum
á manni. Þegar best lætur kveður við nýjan og
spennandi tón, sbr. „Mofo“ og „Please" en lög-
in eru mjög misjöfn og heildaryfirbragð plöt-
unnar verður fyrir bragðið ópersónulegt.