Skírnir - 01.08.1906, Page 27

Skírnir.
Horfur kirkju og kristindóms hér á landi.
219
belgi og alls ekki samhljóða lögbundinni lúth. kirkju með
fornri trúfræði, sem ekki má endurskoða, og með lögskip-
aðan kenningareið. Þetta játa og allir þeir, sem enn þá
trúa einlæglega á sannindi hinna fornu játningarrita, og
eru því eðlilega oftast nær afturhaldsmenn líka í öðrum
frelsismálum. Nú eru hér sem annarstaðar hinir lög-
hlýðnu menn meðal prestanna enn þá fleiri en þeir, sem
frjálsar og ljósari skoðanir hafa í trúarmálum; verður því
reyndin sú, að lengi vel verður engu verulegu breytt.
Hér við bætist, að siðmenning þjóðanna er ekki lengra
komin, sízt í lúth. kirkjunni, en það, að í trúar- og kirkju-
málum hafa menn enga allsherjar stefnuskrá. Þar
til heyrði að taka upp stefnuskrá Lúthers í Worms (þótt
hann slepti henni síðar og afhenti kirkjuráðin konungin-
um), að láta guðsorð og skynsemina eða »sannfæringuna«
ráða. Auðvitað yrði að skilja þá kröfu samkvæmt lífs-
skoðun og hugsunarhætti nútímans. Ameríkumenn dirfð-
ust fyrstir allra þjóða — fyrir fortölur spekingsins Alex-
anders Hamiltons — að trúa 1 ý ð n u m eða lýðfrelsinu
fyrir lögfestu hins mikla ríkjasambands, er myndaði hin
miklu Bandaríki. Eftir því hafa síðan þær þjóðir
likt, sem lengst eru komnar í lýðfrjálsri stjórn, svo
sem Englendingar, Frakkar og Svisslendingar. En
með stefnuskrárnar í trúarefnunum gengur alt tregara;
þar er alm. atkvæðisrétti eða 1 ý ð n u m hvergi trúað til
fulls alt til þessa dags. Fríkirkjur, sem víða eru til, eru
hvað kenningarnar snertir, þegar að er gætt engu frjáls-
lyndari en ríkiskirkjunnar, og sýna oftast nær enn minna
umburðarlyndi öðrum kirkjum eða frjálst kennandi mönn-
um sinnar eigin kirkju. Því þótt þær veiti söfnuðum
meiri atkvæðisrétt og ytri umráð en ríkiskirkjurnar, veita
þær ekki kenningarfrelsi, sem alt er undir komið.
Og svo lengi sem þær eru kreddu- og bókstafsdýrkendur,
er engrar frjálsrar stefnuskrár af þeim að vænta. Og
hvað eru þær þá betri en hinar ríkisbundnu? Það er biblían,
játningarnar, forn kirkjuréttur þeirra, og fulltrúar (trusts),
sem öll völd hafa. En af því þó svo langt er komið fyrir
breytingar lífsskoðananna, að sýnt er, að allir geta ekki