Skírnir - 01.08.1906, Side 48

440
Um listir.
Skirnir.
listamönnum, hefir hún aðeins iyt't blæjunni af hendingu, og
frá einni hlið. Að eins í eina stefnu hefir hún þá gleymt að
binda skynjanina við þarfirnar. Og af því hver stefnan
um sig svarar til þess, sem vér köllum skynfæri, þá
eru það skynfæri listamannsins, og þau ein, sem venju-
lega vigja hann listinni. Þaðan er upphafiega fjöl-
breytni listanna runnin. Og þangað eiga hinir sérkenni-
legu hæfileikar rót sína að rekja. Einn verður hugfang-
inn af litum og lögun, og af því hann ann litunum lit-
anna vegna, forminu formsins vegna, og af þvi hann skynjar
það sjálfs þess vegna, en ekki sín vegna, þá birtist hon-
um hið innra líf hlutanna gegn um liti þeirra og lögun.
Smámsaman getur hann komið því inn í skynjan vora,
þó hún sé fáráð í fyrstu. Um stundarsakir að minsta
kosti getur hann losað oss við hleypidóma þá um lit og
lögun, sem hafa komist upp á milli veruleikans og augna
vorra. Og þannig nær hann æðsta markmiði listarinnar,
en það er að afhjúpa náttúruna fyrir oss. — Aðrir beina
atliygli sinni aftur á móti að sjálfum sér. Undir yfirborð-
inu, þar sem óteljandi athafnir »daga fram úr djúpisálar«,
bak við margþvæld og slitin orðin, sem tákna og bregða
blæju sinni yfir hið sérkennilega sálarástand, leita þeir að
tilfinningunni, hugarástandinu, hreinu og ómenguðu. Og
til þess að fá oss til að freista sjálfa sömu áreynslunnar,
leggja þeir sig í líma að láta oss sjá það sem þeir hafa
séð: Með hljóðfalli orðanna, sem líða fram í hreimfögr-
um samhljóm, fjörguð af frumlegu lífi, segja þeir oss, eða
öllu heldur leiða oss í grun þá hluti, sem málið var ekki
skapað til að láta í ljósi. — Aðrir leggjast enn dýpra.
Að baki þeirri gleði og sorg, sem með herkjum verður í
orðum þýdd, ná þeir i nokkuð, sem ekkert á framar skylt
við orðin ein, einkennilegt bylgjublak lífs og andardráttar,
sem gengur nær manni en innilegustu tilfinningar, af þvi
það er hið lifandi lögmál, sitt fyrir hvern mann, og ræður
angursemd hans og eldmóði, beyg hans og björtu vonum.
Með því að leysa þetta lag úr læðingi og gefa því áherzlu
vekja þeir athygli vora á því, svo að vér ósjálfrátt hrif-