Skírnir - 01.08.1906, Side 50

242
Um listir.
Skirnir.
umbrotum sé haldið í skefjum. Það er nauðsynlegt, að
mennirnir lifi í félagsskap og leggi því á sig bönd regl-
unnar. Og það sem gagnsemdin ræður til, það býður
skynsemin: Yér höfum skyldur og þeim ber oss að hlýða.
Af þessum tvens konar áhrifum hefir getað myndast hjá
mannkyninu þunt lag af tilfinningum og hugmyndum, sem
stefnir að því að verða óbreytanlegt og að minsta kosti
miðar að því að verða sameiginlegt öllum mönnum; þetta
lag hylur hinn innri eld ástríðanna, þó það megni ekki
að kæfa hann. Hin seinfæra framför mannkynsins í átt-
ina til æ friðsælla félagslífs hefir smámsaman styrkt þetta
lag, eins og æfi jarðar vorrar sjálfrar hefir verið langvinn
aflraun til að hylja í sterkri og kaldri skurn glóandi leðju
sjóðandi málma. En eldgos eiga sér stað. Og væri jörðin
lifandi vera, eins og stendur í goðafræðinni, þá held eg
að hún á hvíldarstundum sínum hefði yndi af því að hug-
leiða þessi skyndilegu gos, þar sem hún alt í einu áttaði
sig á því dýpsta sem í henni er fólgið. Af þessu tægi er
ánægjan, sem sjónleikir (drama) veita oss. Undir yfir-
borði hins rólega, borgaralega lífs, sem mannfélagið og
skynsemin hefir búið oss, hreyfa þeir við einhverju hjá
oss, sem til allrar hamingju fær ekki að brjótast fram, þó
að vér finnum hvernig það leitar á. Sjónleikirnir láta
náttúruna ná sér niðri á mannfélaginu. Stundum ganga
þeir heint að markinu; kalla fram úr djúpinu og upp á
yfirborðið ástríður, sem koma öllu í uppnám. Stundum
fara þeir á snið, eins og oft á sér stað í nútíðarsjónleik-
um; þeir sýna oss með leikni, sem stundum verður að
hártogun, hvernig mannlífið kemst í mótsagnir við sjálft
sig; þeir gera öfgar úr því sem vera kann óeðlilegt í lögum
félagslífsins; og með því að leggja þannig krók á leið
sína og rífa umbúðirnar af tekst þeim að koma oss að
kjarnanum. En hvor leiðin sem farin er, hvort heldur
sú, að gera lítið úr mannfélaginu eða hin, að veita nátt-
úrunni vigsgengi, þá er markmiðið hið sama, að afhjúpa
fyrir oss vandlega hulinn þátt af sjálfum oss, sem kalla
mætti sorgarleiksþáttinn í sálum vorum. Vér finnum tif