Skírnir - 01.08.1906, Page 56

248
Um listir.
Skirnir-
og aðgreina þannig hið almenna og algilda, líkt og eðlis-
fræðingurinn fer að með fyrirbrigðin til að finna lögmál
þeirra. I stuttu máli, aðferðin og viðfangsefnið er hér
sama eðlis og í raunvísindunum, í þeim skilningi, að ætíð
er beitt ytri athugun og niðurstaðan er ávalt almenns
eðlis.
Eftir langan útúrdúr komum vér þá aftur að hinní
tvöföldu niðurstöðu, sem rannsókn vor hefir leitt í ljós.
Annars vegar er enginn maður hlægilegur af öðru en
því, að eitthvað er í fari hans sem líkist hjárænuskapr
eitthvað sem lifir i honum, líkt og sníkjudýr, án þess að
samlagast honum. Þess vegna sést þetta utan á honum
og þess vegna er líka unt að leiðrétta það. En þar sem
hins vegar hláturinn einmitt miðar að því að leiðrétta
þetta, þá er það gagnlegt að sú leiðrétting nái í einni
svipan til sem flestra. Þess vegna stefnir athygli kýmn-
innar ósjálfrátt að því sem alment er. Úr kenjum
manna velur hún þær sem endurtekist geta og þess vegna
eru ekki óleysanlega bundnar við einstaklingseðli manna,.
hinar sameiginlegu kenjar, ef svo má að orði kveða.
Með því að leiða þær fram á leiksviðið, skapar hún
verk, sem án efa teljast til listanna að því leyti, að þau
miða ekki vísvitandi að öðru en því að skemta, en eru
þó frábrugðin öllum öðrum listaverkum í því að vera
almenns efnis, og jafnframt í því, að þau óafvitandi hafa
þann aukatilgang að leiðrétta og fræða. Vér megum
því með réttu svo að orði kveða, að gamanleikir séu á
landamærum lífs og lista. Þeir eru ekki óhlutdrægir
eins og hinar hreinu listir. Um leið og þeir koma skipu-
lagi á hláturinn, telja þeir félagslífið mannsins eðlilega
umhverfi; þeir fylgja sjálfir einni af hvötum félagslífs-
ins. Og í þessu atriði snúa gamanleikir baki við list-
unum, sem segja skilið við félagslífið og hverfa aftur að-
náttúrunni sjálfri.
(G. F. þýddi úr Le rire, essai sur la significatioD du comique, Paris 1904),