Skírnir - 01.08.1906, Page 58

•250
Islenzk höfuðból.
Skirnir.
Skamt fyrir sunnan Hóla er landnámsjörðin Hof. Það
var í fornöld höfðingjasetur og hefir svo verið fram á 11.
öld. Hólar eru ekki nefndir í Landnámu. Um miðbik
11. aldar hafa þeir Hofsverjar að líkindum fært bygð sína
að Hólum. Um það leyti bjó sá maður á Hólum er Oxi
hét Hjaltason, og hefir sjálfsagt verið af þeirri ætt. Hann
liefir að líkindum látið gera fyrst kirkju á Hólum, sem
sagt er að hafi verið veglegt hús, en brann upp með öllu
skrúði sínu.
Þykja mundi oss það höfðinglega gert, og í frásögur
yrði það fært, ef einhver óðalsbóndinn á meðal vor risi
upp af eignarjörð sinni og gæfi hana til almenningsnota,
og það án þess að hann gæti haft nokkra hugmynd um,
nð hann eða ættmenn hans framvegis gætu haft þess
nokkur bein not fremur en almenningur yfirleitt. Að vísu
■er það ekkert sérlega fátítt, að einstakir menn hafi gefið
til almenningsnota hér á landi, og áður var það miklu
tíðara en nú, en oftast hafa það verið dánargjafir eða arf-
leiðslur, miklu sjaldnar að menn hafi gefið og afsalað sér
eign sinni og öllum afnotum af henni meðan þeir voru i
lifanda lífi.
Þetta átti sér stað fyrir 800 árum. Þá var afráðið
af beztu mönnum þessarar þjóðar að reisa skyldi biskups-
stól handa Norðlendingafjórðungi innan fjórðungsins. Þeg-
ar um það var að velja, hvar biskupsstóllinn skyldi vera,
bar auðvitað að taka tillit til þess, að jörðin væri stór og
framfleytti stóru búi, því að auðsætt var, að fjölment yrði
á biskupssetrinu. Biskuparnir voru svo miklir höfðingjar
á þeim tímum, að ekki þótti annað hlýða en að með þeim
væri allstór sveit manna. Þeir höfðu nokkurs konar hirð
um sig eins og konungar, riðu t. d. með 14 menn um
héruðin, sem voru heimamenn þeirra og kallaðir voru
biskupssveinar, stundum hafa þeir jafnvel verið fleiri. A
hinn bóginn varð jörðin að vera nálægt miðbiki biskups-
dæmisins. Hentugast hefði sýnst, að biskupssetrið hefði
verið i Eyjafirði og margar góðar jarðir voru þar þá eins
og síðar, en hafa án efa ekki legið lausar fyrir. — Skaga-