Skírnir - 01.08.1906, Blaðsíða 65

.Skirnir. Hólar í Hjaltadal og Hólabiskupsdæmi. 257
æðri en hirðstjórinn eða umboðsmaður konungsvaldsins,
.æðri en lögmaðurinn.
En hvernig notuðu Hólabiskupar þetta vald, sem lagt
var upp í hendur þeirra? Misjafnlega auðvitað, eftir því
sem þeir voru mennirnir til, sumir vel og sumir miður,
sumir jafnvel illa. Versta meinið var, að margir Hóla-
biskupar í kaþólskri tíð voru útlendir menn, sem ekkert
þektu hér til, og gátu ekki borið það ræktarþel til lands-
ins og landsins barna, sem búast mátti við hjá þeim sem
fæddir voru hér á landi. Þeir skildu ekki alþýðuna og
alþýðan skildi ekki þá. Af þessu reis óvild og tortrygni
á báða bóga. Endalausar deilur, sem voru miklu meiri
þegar fram í sótti í Hólabiskupsdæmi en í Skálholtsbiskups-
dæmi. Venjulegast voru deilurnar um takmörkin milli
kirkjuvaldsins og konungsvaldsins, eða verzlega valdsins,
endurtekningin á deilunum á dögum Guðm. biskups Ara-
sonar, og oftast bar biskupinn þar sigur úr býtum.
Samt gerir almenningur sér án efa miklu lakari hug-
mynd um Hólabiskupa en þeir eiga skilið. Sumir þeirra
voru sannir ágætismenn til fyrirmyndar í allri framkomu
sinni; sumir prýddu staðinn með bvggingum og gersem-
um, sem þeir keyptu handa kirkjunni, og voru að þvi
leyti frömuðir menningarinnar. Dómkirkjan var griða-
staður handa ofsóttum mönnum, þangað leituðu menn í
vandræðum sínum og þágu góð ráð hjá biskupunum. Það
er enginn efi á því, að margur hefir svo þaðan farið, að
honum var léttara um hjartaræturnar er hann fór, en er
hann kom þangað. Biskupinn lagði all-harðar og auð-
mýkjandi skriftir á menn, og lét menn gjalda sektir eftir
atvikum fyrir afbrot. Löggæzluvald kirkjunnar var mjög
víðtækt og mennirnir óvarkárir og sjálfráðir, urðu því
brotin tíð, en hegningin var eftir þátíma hugsunarhætti
væg eins og á er vikið. Biskuparnir voru ekki blóð-
þyrstir, en sumir hverir fégjarnir. Þeir mintust hinnar
kristilegu skyldu að f y r i r g e f a, en slíkt þektu menn
ekki í heiðni, og lengi lifði eftir af þeim hugsunarhætti
meðal leikmanna, að hefndin væri skylda. Því
17