Skírnir - 01.01.1912, Qupperneq 93

ísland 1911.
93
«nn deilur út af þessu innan Sjálfstæöisflokksins og báru þeir, sem
úánægðir voru, þegar fram vantraustsyfirlýsingu til hins nýja ráðherra
i neðri deild, en henni var vísað frá með atkvæðagreiðslu, og lauk svo
þeirri viðureign.
Þegar i byrjun þings höfðu gæzlustjúrar Landshankans, er vikið
hafði verið frá af ráðherra, kært til þingsins yfir aðförum hans gegn
hankanum, sem frá var skýrt i Islandsfréttcm siðastl. árs, og setti þingið
þá inn aftur í starfið, en gæzlustjórar þeir, er ráðherra hafði skipað,
urðu að víkja. Einnig var í þingbyrjun nefnd skipuð til þess að rann-
saka stjórnarathafnir Björns Jónssonar ráðherra yfir höfuð, og starfaði
bún til þingloka, en hafði þó eigi bundið enda á rannsóknina.
Meðal nýrra lagafrumvarpa, er samþykt voru, er frumvarp um
breytingar á stjórnarskránni. Hin helztu breytingaatriði eru þau, að
konungskosningar eru afnumdar i hinu nýja frumvarpi og þar af leið-
andi breytt skipun efri deildar. Eiga 2/s hlutar hennar að verða kosnir
með hlutfallskosningum um land alt. Kosningaréttur er mjög aukinn,
konum veittur hann til jafns við karla og svo vinnufólki við bætt. Enn
er sú breyting gerð, að felt er burtu ákvæðið um uppburð íslenzkra
mála i rikisráði, en því var, svo sem kunnugt er, bætt inn i stjórnar-
skrána 1903. Ekki var þó svo, að samhljóða væru skoðanir þingmanna
um allar breytingar, er gerðar voru, og mættu sumar þeirra töluverðri
mótspyrnu. En samþykt stjórnarskrárbreytinganna fylgdi að sjálfsögðu
þingrof og nýjar kosningar. Kosningarnar fóru fram 28. október, og
beið þá hinn fyrverandi stjórnarflokkur, Sjálfstæðisflokkurinn, algerðan
ósigur, svo að Heimastjórnarmenn, ásamt flokksleysingjum þeim, er fylgt
hafa þeim að málum i hinum síðustu deilum, skipa nú aftur meirihluta
þingsins.
Fyrir utan breytingarnar á stjórnarskránni er það nýmæli í lög-
gjöfinni frá síðasta þingi, að konum er veittur réttur til námsstyrks við
hina æðri skóla og til embætta að jöfnu við karlmenn. Annað nýmælið
er stofnun háskóla i Reykjavík, er þó var undirbúin með lögum áður.
Þetta ár, 17. júní,fvoru 100 ár liðin frá fæðingu Jóns Sigurðssonar
forseta, var þann dag haldin þjóðhátíð um land alt. Aðalhátiða-
haldið var í Reykjavík og í samband við það var sett setning háskóla
Islands, og opnun iðnsýningar í Reykjavik og fyrsta iþróttamót Ung-
mennafélaga íslands með almennri hluttöku hvaðanæfa af landinu. En
nokkru síðar, 10. ágúst, var afhjúpað eirlíkneski af Jóni Sigurðssyni i
Reykjavik, gert af Einari Jónssyni myndasmið, en reist fyrir almenn
samskot meðal Islendinga bæði austan hafs og vestan. Yoru teknar tvær
eirsteypur af myndinni og fengu Yestur-íslendingar aðra, en Iiana á að
reisa i Winnipeg. Á fæðingarstað Jóns Sigurðssonar, Rafnseyri við
Arnarfjörð, var og 17. júni afhjúpað annað minnismerki. Hátiðasam-
komur voru þennan dag i öllum stærri kaupstöðum og auk þass víða í
sveitum. Hið íslenzka bókmentafélag mintist Jóns Sigurössonar sér-