Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Side 18

18
fjögur hundruð (aura) vaðmála?1} Enn aðallega fellur skíring þessi
um koll af því, að hundrað silfrs táknar annars ekki hundrað (120)
aura silfurs, heldur hundrað (120) álnir silfurmetnar (silfur-álnir).
Dr. V. G. hefur reint að sanna, að hundrað silfrs væri = hundrað
(120) aurar silfur; hann hendir á, sem rjett er, að hundrað silfrs er
í ímsum sögum talið ein manngjöld; siðan slengir hann manngjöldum
saman við niðgjöld, og telst honum svo til, er hann leggur saman
öll niðgjöldin eftir Baugatali, að þau sjeu samtals 15 merkur silfurs
enn 15 merkur silfurs eru =120 aurar silfurs, því að 8 aurar eru
í mörk (15X8=120). Enn bæði hefur Arnljótur Oiafsson sannað í
ritgjörð sinni »um lögaura og silfurgang« í Tímar. Bmfjl. 1904, að
niðgjöldin mátti gjalda í lögaurum (þ. e. vaðmálsaurum), þrímerk-
inginn með 3 mörkum lögaura = 24 sex álna aurum, tvímerkinginn
með 2 mörkum lögaura = 16 sex álna aurum o. s. frv., og verða
þau þá, t. d. um 1000, fjórum sinnum lægri enn dr. V. Gr. hefur tal-
ið þau, svo framarlega sem það er rjett að dírleikshlutfalls lögsilfurs
og vaðmála hafi þá verið 1:4, enn átta sinnum lægri, ef um skírt
silfur er að ræða í dírleikshlutfallinu 1:8, eins og dr. V. G. segir.
Og þar næst fellur öll þessi röksemdaleiðsla drs. V. G. um sjálfa sig,
af því að það er rangt hjá honum, að manngjöld og niðgjöld sjeu
eitt og hið sama. Á öllum þeim stöðum í hinum fornu sögum, sem
tala um manngjöld2), eru þau ákveðin með sœtt milli sákaraðila og
varnaraðila í vígsökinni. Enn vígsökina greina hin fornu lög skarp-
lega frá niðgjaldasökinni.3) í vígsökinni sækir aðili veganda til sekt-
ar (skóggangs) og vígsbóta eða rjettar, en skógganginumfilgir það, að
allar eigur skógarmansins vóru gerðar upptækar, hálfar til handa sakar-
aðila, enn hálfar til handa fjórðungsmönnum, ef dómurinn var dæmdur á
alþingi, enn þingunautum, ef hann var dæmdur á vorþingi. Sakar-
aðili í vígssökinni, er nánasti ættingi hins vegna, first sonur, ef til er, þá
faðir, þá bræður, þá sonur laungetinn o. s. frv.4), og því fer svo fjarri, að
hann hafi nokkurn rjett til að sættast á niðgjaldasökina, að hann
jafnvel »ræður sjálfan sig af baugbótum« (= niðgjöldum), ef hann
Svo stendur að vlsn í handritinu AM. 624,4, sem hetur sömu greinina. Enn
skinnhók þessi er ung (frá 15. öld) og óáreiðanleg í samanhurði við Konungsbók_
Hefur ritarinn hersínilega slept orðunum ok tuttugu álna, af þvi að hann skildi
ekki, hvernig á þeim stóð, og þóttu þessar 20 álnir rugla reikninginn.
*) Þessir staðir eru taldir i ritg. drs. V. Gh, Manngjöld — hundrað i Grerma-
nistische ahhdl. zum 70. gehurtstag K. v. Maurers 525. hls. og þar á eftir.
*) Sjá t. d. Q-rág. Kb. I 194. shr. 202.-203. hls.
4) Grág. Kb. I 167.-168. hls.