Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Blaðsíða 5

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Blaðsíða 5
5 Jón Þorkelsson, skjalavörður, hefur safnað til slíkrar útgáfu, og hef- ur hann góðfúslega lofað mjer að blaða í safni sínu. Þetta ákvæði, að alinin sje 20 þumlungar, virðist ekki vera gamalt; að minsta kosti hef jeg ekki rekist á það í afskriftum drs. Jóns af hinum elstu handritum Búalaga. Að visu stendur það rjett á eftir grein, sem á við hina fornu alin, og segir, að »tvær (o: fornar) álnir geri stiku«, Enn þrátt firir það getur ákvæðið vel átt við »Hamborgaralinina«, sem eflaust hefur að þískum sið mátt skifta í 20 þumlunga. Að ákvæðið sje nítt, sjest og á orðinu kvaiier, sem ekki kemur firir í þessari merkingu (V4 álnar) i fornritum1 2 *). Jeg mun og síðar sína líkur til, að hinni fornu íslensku alin hafi verið skift í 24 þumlunga. Af öllu þessu virðist mega ráða, að hin prentuðu Búalög eigi hjer við »Hamborgar»-þumlunga. Annars var alin sú, sem tíðkaðist í Hamborg lítið eitt stærri enn þessi »íslenska Hamborgaralin«. í Meyers Konversationslexikon er rjett Hamborgaralin talin ................57,314 sentímetra Enn hin »íslenska Hamborgaralin« er . . . . 57,064 — Munar þá..................................... 0,25 — eða 2 V2 millimctrum4). Virðist eigi ólíklegt, að þessi munur stafi frá þvi, að menn hafi minkað hina þísku alin til að koma henni í betra samræmi við danska alin, þannig að hin minkaða »íslenska Hamborgaralin* irði rjettum ellefta parti (Vu) minni enn dönsk alin, eða dönsk alin Vio stærri enn »islenska« alinin, sem kemur í sama stað niður. Aður enn Hamborgaralinin ruddi sjer til rúms var stiku-málið hið löglega lengdarmál á íslandi. Það var leitt í lög á dögum Páls biskups með ráði hans og Gissurar Hallssonar, sem þá var lögsögumað- ‘) Elsta mind orðsins i islensku er kvartil, og kemur það firir í Biskupaann- álum Jóns Egilssonar (Safn t. s. Isl. I 84. bls.), rituðum í birjun 17. aldar. Eldri dæmi þekki jeg ekki. Enn um þær mundir hefur „Hamborgaralinin“ rutt sjer til rúms. 2) Síðan þetta var ritað, hefur dr. Fritz Burg, bókavörður við bókasafn Hamborgar, góðfúslega látið mér í tje skírslur um þetta efni. I nijari ritum er Hamborgaralinin tal- in 0,573143 eða, með stittu broti, 0,57314 metrar, t. d. í Tafeln, berechnet von H. A. L. Stiick, Hamborg 1876, II. bls., og þetta gildi (0,57314) er löghelgað af ráðinu i Hamborg með auglísingn 2. april 1869. í eldri ritum er Hamborgaralinin talin ofur- lítið stittri, t. d. í Tabellen der französischen masse und gewichte zu den in Hamburg iiblichen, Hamb. 1798, er hún á 30. bls. talin jöfn 0,57279 metr. og í Vergleichun- gen der neuen französisehen masse, gewichte u. miinzen mit den hamburgischen, Hamb. 1811, jöfn 0,5729 metr. Enn alstaðar er hún þó nokkuð lengri enn hin „islenska Hamborgaralin“.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.