Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Blaðsíða 6

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Blaðsíða 6
6 ur og fleiri höfðingja, á árunura 1197—12001), og stóð síðan fram á 16. öld, sem áður er sagt. Páls saga, sem skírir frá þessu, segir, að tilefnið til stikulaganna hafi verið "ranglæti manna um álnir, bæði útlenskra og íslenskra manna«, sem gekk svo úr hófi, að ekki þótti lengur mega svo búið standa. Breitingin frá hinu eldra lengdarmáli var þó ekki mikil, því að stikan skildi vera jafnlöng tveimur áln- um, þeim sem áður höfðu tíðkast, og er því stikumálið í rauninni ekki annað enn hið gamla álnamál tvöfaldað. Þessi gömlu stikulög eru til enn í tveim fornum lögbókum, Staðarhólsbók og Belgsdals- bók, að vísu ekki ómeinguð, og eru prentuð eftir þeim í ísl. Fornbrs. I 306.—310. bls., og í útgáfum Grágásar. í Staðarhólsbók er text- inn heldur betri, og verður þó að hafa hitt handritið til hliðsjónar, því að það hefur geimt sumt, sem Sthb. sleppir. í Sthb. birja lögin þannig: Þat er mœlt, at nú skulu menn mœla vaðmdl ók lérept ok klœði öll með stikum þeirn, erjafnlangar eru tíu sem kvarði tvitugr, sá er merkðr er á kirkjuvegg á Þingvelli, ok leggja þumalfingr fyrir hverja stiku. »Kvarði tvítugr« er sama sem tuttugu álna langur kvarði, og sjest á þessu að stikan átti að vera helmingi lengri enn hin forna alin. Aðalbreitingin virðist vera fólgin í því, að öllum er gert að skildu að laga kvarða sína eftir hinum tvituga kvarða sem markaður var á kirkjuvegg á Þingvelli. Að vísu virðist þessi kvarði hafa verið til firir nímælin, því að lengd hans var talin í álnum (»tvítugr«), enn ekki stikum. Enn landsmenn virðast ekki hafa gætt þess að rjetta álnir sínar eftir honum, enda var ervitt firir menn úr fjarlægum hjeröðum að ná til þessa kvarða á Þing- velli. Ur þessu er nú bætt með því að setja inn í stikulögin svo- látandi ákvæði: Þat er mœlt, at at graftarkirkju hverri skal merkja stiku lengð, þá er rétt sé at hafa til álna máls, ok megi menn þar til ganga, ef á skílr um álnar2). Það segir sig sjálft, þó að ekki sje það tekið fram berum orðum, að svo hefur verið til ætlast, að þessar stikur við graftarkirkjurnar skildu lagaðar nákvæmlega eftir Þing- vallarkvarðanum, og er hann því með þessu ákvæði fluttur út í öll hjer- öð landsins, í hverja einustu kirkjusókn, og öllum landsmönnum gert hægt firir að rjetta eftir honurn stikur sínar og jafna ágreining, sem *) Sbr. Bisk. 1 135. bls. og ísl. Fornbrs. I 306. bls. Jóns Loftssonar er ekki getið við nímælin, heliiur sona hans, Sæmundar og Orms, og eru þau því samþikt eftir dauða Jóns (1197). Eftir viðburðaröð Páls sögu virðast þau helst vera frá ár- inu 1199 eða 1200, og ingri geta þau ekki verið, því að 1200 er síðasta lögsöguár Gizurar Hallssonar. 2) Akvaeði þetta stendur aðeins i Belgsdalsbók (ísl. Fornbrs. I 309 bls.) enn ekki í Staðarhólsbók, og er þó auðsætt, að það hefur verið í stikulögunum frá upphafi.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.