Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Blaðsíða 15

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Blaðsíða 15
15 skjóla, er tré er sett í lögg ók teTcr öðru megin á þröm, tólf þuml- unga meðalmanni í naglsrótum. Auðsjeð er, að hjer er átt við alkunna mælingaraðferð, sem ekki þurfti nánari skíringar, og virðist mega hugsa sjer hana á þessa leið: Maður leggur annan þumalfingur sinn, t. d. hinn hægri, á flatan kvarðann, rjett við annan endann á honum, svo að ekkert standi út af; síðan leggur maður vinstri þumalfingurinn á kvarðann á misvixl við hinn þjett upp að honum, þannig að naglsræturnar standist á — þá eru komnir tveir þumlungar — þá færir maður hægri þumalfingurinn ifir firir hinn vinstri og leggur hann við hlið- ina á honum á sama hátt og áður, — það er hinn þriðji þumlung- ur — færir síðan altaf til skiftis einn þumalfingur ifir firir annan, svo oft sem vill, og telur um leið.1) Hjer er um lítið kerald að ræða, sem haft er firir eining lagar- máls, og er því líklegt, að lengdin, 12 þumlungar frá lögg keralds- ins upp á barminn hinumegin, sje einmitt jöfn hinu forna feti (eða spönn), því að víðast hvar eru þess konar mælikeröld að einhverju leiti miðuð við fetið. I Svíþjóð var til alveg sams konar mæliker- ald, sem nefndist tolfmynning, af því að fjarlægðin frá lögginni öðru megin upp á barminn hinumegin átti að vera tólf þumlungar. Orðið er dregið af tólf — 12 og mund, sem getur í sænsku þítt breidd naglarinnar á þumalfingri eða þumlung.2) Ef það er rjett, að tólf þumlungar hafi verið taldir í feti, þá verða 24 þumlungar í alin, sem var helmingi lengri. Að menn hafi, þegar svo bar undir, mælt álnir sínar í þuml- ungatali, sjest og á Grág. Sthb. 289. bls. Þar stendur: Tvíeln (o: tveggja álna breið) skulu vaðmál, ók skulu rétt boðin, ef fingrum gegna á breidd, ók sé kostgóð. Hjer tákna fngr án efa sjerstaklega þumalfingurna (sbr. áður). Kaupandi vaðmálsins mælir á þumalfingrum sínum og gengur úr skugga um, að það sje tvær álnir á breidd. Af þessu er ljóst, að ákveðin þumlungatala er í alin. Gerum, að 24 þumlungar fornir hafi verið í alin, og mælum á þumalfingrum vorum, sem áður er sagt, 24 þumlunga á málbandi *) Að þessi mælingar aðferð hafi verið tíðkuð, þegar stutt var mælt, má ráða af Grrág. Sthb. 289. bls.: Tvieln skulu vaðtnál, ok skulu rétt boðin, ef fingrnm gegna á breidd, ok sé kostgóð. *) Hans Hildebrand, Mátt och vigt i Sverige, í Historisk tidskrift (svensk) V 208. og 203. bls. — Þess skal getið, að eftir rannsóknum mínum, sem að visu eru ekki enn til likta leiddar, virðist katlamálsskjóla hafa tekið rjettar 10 merkur fornar, mældar, eða rúma 3 lítra.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.