Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Blaðsíða 9

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Blaðsíða 9
9 Lengd hinnar fornu íslensku álnar fæst nú með því að deila þessum tölum með 372- Hún verður þá = 6/7 »Hamborgarálnar«, eða l/rj minni en Hamborgaralin«, eins og Páll segir. Mæld með dönsku máli verður hún 1854/77 d. þumlungar1), með frönsku máli 48,909 sentímtr. Önnur röksemd Páls er dregin af málfaðmi meðalmans og vall- armálinu forna. Málfaðmur meðalmans virðist frá alda öðli hafa verið talinn jafn meðalmans hæð. Páll telur hann 372 alin, mældan með hinni fornu alin, og kemur það heim við áðurgreint ákvæði Jónsbókar, er telur meðalmans hæð 37a alin, og við hin elstu handrit Búalaga.2) Aftur á móti telur hann málfaðm jafnan 3 >Hamborgar- álnum«. Hjer kemur þá enn fram hið sama hlutfall og áður, að ein forn alin verður jöfn 6/7 »Hamborgarálnar« eða er J/7 minni en hún. Allir vita, að ein dagslátta er 900 ferhirningsfaðmar, eða jöfn ferskeitingi (»kvaðrati«), sem er 30 faðmar á hvern veg. Nú teljum vjer vanalega hvern faðm jafnan 3 dönskum álnum, og er sá faðm- ur 7io stærri enn hinn forni málfaðmur. Af þessu leiðir að dag- sláttan er nú talsvert stærri, en hún var til forna, því að þá var hún talin 900 ferhirndir málfaðmar eða 30 málfaðmar á hvern veg, og verður munurinn auðvitað talsvert meiri á flatarmálinu en á lengdarmálinu. Ef vér köllum málfaðmslengdina M og lengd hins danska faðms F, þá er: F = 47io M Af því leiðir, að F3=la7ioo M2, eða í orðum: Hver ferhirningsfaðmur danskur er jafn l21/ioo íer' hirnds málfaðms. Líka má segja þetta þannig, að 100 danskir fer- hirningsfaðmar sjeu jafnir 121 ferhirndum málföðmum. Af því leiðir *) Jón Sigurðsson telur hana 185/, d. þuml., enn brotið er ekki nákvæmt. 2) í Stokkhólmshdr. C 6, 4°, sem hefur Búalög á bls. 151 b—158 a, stendur þessi grein: En málfaðmr töðu er fyrir kúgildi til kaups ok á at vera hálf fjórða alin d hvern veg. Handritið er skrifað seint á 15. öld, áður enn „Hamborgaralinin11 fór að tíðkast. Sama stendur i AM. 161, 4°, lögbók Páls Stigssonar, skrifaðri 1561— 1565. Sbr. hin prentuðu Búalög, Hrapseijarútg. 1775, 103. bls. Þar er first skíring um málfaðm eftir útgefandann, sett á milli sviga, að hann sje „að rjettu 3 álnir, sem nú ganga hjer á landi“ (o: 1775 — þá er „Hamborgaralin" enn lögalin). Enn siðar á sömu bls. stendur hin áður tilfærða Búalagagrein, tekin eftir afskrift af kálfskins- bók (sbr. formálann), og samhljóða Stokkhólmshandritinu að efninu til (málfaðmur = 3‘/s alin). Hjer og annars staðar, þar sem jeg vitna í forn handrit Búalaga, fer jeg eftir afskriftum drs. Jóns Þorkelssonar, sem hann hefur góðfúslega leift mjer að nota. 2
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.